Η πλειοψηφία των κατοίκων αυτού του πλανήτη έχει μεγαλώσει μέσα σ’ ένα κοινωνικό σύστημα το οποίο βασίζεται στη βία και τον πόλεμο. Το οικονομικό μας σύστημα, στην σημερινή νεοφιλελεύθερη φόρμα του, έχει ανακηρύξει ως αρχές το την απεριόριστη ανάπτυξη, τη μέγιστη εκμετάλλευση και την άμεση μεγιστοποίηση του κέρδους. Ιδιαίτερα ο δυτικός μας πολιτισμός, που είναι στο προσκήνιο εδώ και περίπου πέντε αιώνες, έχει τις ρίζες του στη βία και χαρακτηρίζεται από μία κουλτούρα εκδίκησης. Απέναντι λοιπόν σ΄ ένα κοινωνικό σύστημα που η αίγλη του έχει προ πολλού παρέλθει και του οποίου η κρίση και η παρακμή μας γίνονται όλο και περισσότερο εμφανείς, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει πως αυτή η κρίση εκδηλώνεται με μία τεράστια αύξηση κάθε μορφής βίας –για να μην αναφέρουμε τις αμέτρητες στρατιωτικές συρράξεις.

Οι άνθρωποι ελπίζουν να επέλθει η ειρήνη και η μηβία, αλλά αισθάνονται παράλληλα ανίσχυροι και μηδαμινοί. Οι σημερινές κυβερνήσεις ασκούν μια μορφή εξουσίας όπου το άτομο δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Αλλά τελικά είναι οι άνθρωποι και οι πράξεις τους που διαμορφώνουν την ιστορία.

Τι πρέπει να γίνει, λοιπόν; Σε αυτό το σημείο καμπής της ανθρώπινης ιστορίας, είναι εξαιρετικά επείγον να ξεπεραστεί η βία. Η κοινωνία μάς διαμορφώνει και ταυτόχρονα εμείς διαμορφώνουμε την κοινωνία μέσω των πράξεών μας ή της παθητικότητάς μας. Βεβαίως, η επιρροή του κόσμου στο άτομο είναι σε γενικές γραμμές μεγαλύτερη απ’ ότι το αντίστροφο, αλλά πρόκειται ωστόσο για μία συνεχής αλληλεπίδραση. Η αναζήτησή μου για ειρήνη πρέπει να ξεκινάει από μένα και να προσανατολιστεί προς τον κόσμο. Πρέπει ν’ αφοπλιστεί η βία που υπάρχει μέσα μου αλλά και στον κόσμο. Ο διαλογισμός μπορεί να μας βοηθήσει σ’ αυτό και το υπογραμμίζω σ΄ αυτό το σημείο πως δεν πρόκειται για μία ατομικιστική, καταναλωτική πρόταση, αλλά για ένα μονοπάτι προς τα μέσα που οδηγεί προς τα έξω. Ένα μονοπάτι που εστιάζει στους συνανθρώπους μου και οδηγεί σε κοινωνική όσο και κοινωνιακή πράξη.

Όντας αντιμέτωποι με την πρόκληση για την αντιμετώπιση της βίας μέσα μας και στον κόσμο, τίθεται το ερώτημα πώς μπορούμε να δράσουμε συγκεκριμένα. Ο διαλογισμός μάς προσφέρει έναν τέτοιο μονοπάτι μετατροπής –όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο, αλλά επίσης σε κοινωνικό επίπεδο. Για να είμαστε όμως αποτελεσματικοί σε αυτό το μονοπάτι, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τις διαφορετικές μορφές διαλογισμού και να δούμε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητές τους. Σ’ αυτό το άρθρο, θα εμβαθύνουμε σ΄ αυτό το θέμα, θα εξερευνήσουμε διαφορετικές πρακτικές διαλογισμού και θα φέρουμε στο φως όχι μόνο πώς μπορούμε να μεταμορφωθούμε εσωτερικά αλλά και πόσο μας κάνουν αποτελεσματικούς στο εξωτερικό περιβάλλον. Θα επικεντρωθούμε ιδιαιτέρως στα κίνητρα πίσω από την πρακτική του διαλογισμού -ένα στοιχείο κλειδί που καθορίζει πόσο βαθιά και αυθεντική είναι η αναζήτησή μας για ειρήνη και μηβία.

Δυναμικός Διαλογισμός

Ο Δυναμικός Διαλογισμός, γνωστός επίσης ως μετάδοση εικόνων ή καθοδηγούμενος διαλογισμός, αποτελεί την πρώτη κατηγορία της επισκόπησής μας. Σ’ αυτήν τη μέθοδο, το άτομο που κάνει διαλογισμό και βρίσκεται σε κατάσταση χαλάρωσης, γίνεται μέρος μιας αφηγηματικής ιστορίας και καθοδηγείται ούτως ώστε να φανταστεί με ζωντανό τρόπο τα γεγονότα που περιγράφονται. Αυτός ο τύπος διαλογισμού καθοδηγεί το υποκείμενο μέσα από μία διαδοχή σκηνών οι οποίες περνούν από διάφορα σημεία καμπής σε μια τελική κορύφωση. Κατά γενικό κανόνα, αποβλέπει στη μεταφορά ψυχολογικών εντάσεων από μία κατάσταση σε μία άλλη ή ακόμη οδηγώντας το υποκείμενο σε μυστικιστικές εμπειρίες.

Αυτή η τεχνική έχει τις ιστορικές ρίζες της στις αρχαίες μυστηριακές λατρείες και χρησιμοποιήθηκε ευρέως στις θρησκευτικές και πνευματικές πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της χριστιανικής παράδοσης, όπου έπαιξε σημαντικό ρόλο, για παράδειγμα, στις πνευματικές ασκήσεις του Ιγνάτιου Λογιόλα. Στον 20ό αιώνα, γνώρισε σημαντική αναγέννηση χάρις στον ψυχίατρο Κ. Γ. Γιουνγκ και αναπτύχθηκε περαιτέρω από τον Σίλο μέσα από πολλαπλές εμπειρίες καθοδηγούμενου διαλογισμού.

Αυτή η μέθοδος επιτρέπει τη βαθιά προσωπική συμφιλίωση και την ενσωμάτωση αρνητικών στοιχείων της ζωής. Προσφέρει επίσης την ευκαιρία να εξερευνηθούν οι μυστικιστικές διαστάσεις της συνείδησης. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα του δυναμικού διαλογισμού εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την επανάληψη και από την συναισθηματική δέσμευση του ατόμου που κάνει διαλογισμό. Η εμπιστοσύνη και η προθυμία να παραδοθεί πλήρως στις σκηνές που του παρουσιάζονται είναι απαραίτητες για μία επιτυχή εμπειρία. Εάν δεν παράγεται το επιθυμητό αποτέλεσμα, αυτό συχνά οφείλεται σε κάποιο μπλοκάρισμα που εμποδίζει το άτομο να ανοιχτεί στα συναισθήματα του διαλογισμού.

Νοητική συγκέντρωση

Η δεύτερη μέθοδος διαλογισμού εργάζεται με τη νοητική συγκέντρωση και χρησιμοποιείται κυρίως στις ανατολικές παραδόσεις. Μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικά ρεύματα: Από τη μία μεριά, την συγκέντρωση σε ενεργητικές διαδικασίες, όπως ασκείται ιδίως στη γιόγκα και τις διάφορες μορφές της. Το άτομο που διαλογίζεται εστιάζει την προσοχή του σε ενεργειακές αισθήσεις στο σώμα, με σκοπό να μετασχηματίσει, να ενισχύσει και να κατευθύνει ψυχολογικά αυτή την ενέργεια μέσω του σώματος προκειμένου να παραχθούν συγκεκριμένα φαινόμενα. Αυτή η πρακτική απαιτεί προσεκτική και συστηματική προσπάθεια για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η άλλη σημαντική κατεύθυνση είναι ο υπερβατικός διαλογισμός, κατά τον οποίο, το άτομο συγκεντρώνεται στις νοητικές διεργασίες παρατηρώντας τη δική του συνείδηση και τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα μέσα σε αυτήν. Αυτή η πρακτική είναι κυρίως διαδεδομένη στον Βουδισμό. Μία ακριβής παρατήρηση των πράξεων της συνείδησης μπορεί να οδηγήσει στην υπερβατικότητα σε σχέση με τα δικά μας συνειδησιακά  φαινόμενα και να επιτρέψει μυστικιστικές εμπειρίες εξερευνώντας το βάθος αυτών των διεργασιών.

Μία άλλη τεχνική διαλογισμού, στενά συνδεδεμένη μ’ έναν ειδικό κλάδο του Βουδισμού, στοχεύει στη δημιουργία νοητικής σιωπής μέσω της συγκέντρωσης. Η επίτευξη αυτής της σιωπής θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη. Πολλοί την επιδιώκουν, αλλά η πραγματοποίηση δεν είναι εύκολη κι έτσι τίθεται το ερώτημα γιατί είναι απαραίτητη αυτή η προσπάθεια.

Η πιο αποτελεσματική τεχνική, αλλά και η πιο απλή για τη δημιουργία νοητικής σιωπής βασίζεται στην μείωση της εστίασης της προσοχής με συγκέντρωση σε ένα μόνο αντικείμενο. Ένα οποιοδήποτε αντικείμενο, για παράδειγμα ένα φλυτζάνι τοποθετείται μπροστά μας. Το ζητούμενο στη συνέχεια είναι να εστιάσουμε όλη μας την προσοχή στο να κοιτάμε αυτό το φλυτζάνι. Με το που συγκεντρωθούμε στην αντίληψη του φλυτζανιού η δραστηριότητα της συνείδησή μας ξεκινά μέσα σε μισό δευτερόλεπτο ή ακόμη πιο γρήγορα. Ξαφνικά συνειδητοποιούμε πόση δραστηριότητα υπάρχει στη συνείδησή μας, την οποία τώρα ονομάζουμε θόρυβο. Στη συνέχεια, εστιάζουμε την προσοχή μας και πάλι στο φλιτζάνι. Βλέπουμε μόνο αυτό το ένα φλιτζάνι, τίποτε άλλο, αλλά ο θόρυβος δεν σταματά να διεισδύει στις σκέψεις μας. Αναμνήσεις αναδύονται, οι σκέψεις μας περιπλανώνται, οι καθημερινές μας ανησυχίες μάς απασχολούν. Όλος αυτός ο θόρυβος μάς εμποδίζει να εστιάσουμε το νου μας αποκλειστικά στο να κοιτάξουμε το φλιτζάνι.

Αν καταφέρουμε να κοιτάξουμε το φλιτζάνι και για δύο ή τρία δευτερόλεπτα να μην αντιληφθούμε τίποτα άλλο εκτός από αυτό το φλιτζάνι ως το μοναδικό περιεχόμενο της συνείδησής μας, τότε έχουμε καταφέρει να ηρεμήσουμε το νου μας. Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο. Μιλάμε μόνο για μερικά δευτερόλεπτα εδώ.

Μπορούμε να δοκιμάσουμε το ίδιο πράγμα με ακουστικό τρόπο. Μπορούμε να συγκεντρωθούμε σε κάτι που ακούμε, για παράδειγμα στον ήχο της κυκλοφορίας, στο κελάηδισμα των πουλιών ή στον ήχο του ανέμου που κινεί τα φύλλα. Το ίδιο πράγμα θα μας συμβεί. Μόλις εστιάσουμε την προσοχή μας σε αυτό που ακούμε, θα παρατηρήσουμε αμέσως πόση δραστηριότητα λαμβάνει χώρα στη συνείδησή μας και πόσο δύσκολο είναι να τη σταματήσουμε. Το να σταματήσουμε τη δραστηριότητα της συνείδησης απαιτεί πολλή εξάσκηση. Αν κάνετε αυτή την άσκηση τακτικά, θα διαπιστώσετε ότι με την πάροδο του χρόνου γίνεται ευκολότερο να εισέλθετε σε αυτή την κατάσταση. Θα παρατηρήσετε επίσης μεγαλύτερη διαύγεια μετά την άσκηση – θα νιώσετε ότι σκέφτεστε πιο καθαρά. Αυτή η πτυχή είναι πολύ ενδιαφέρουσα.

 

Δείτε επίσης:

Την εξήγηση σχετικά με τις τεχνικές διαλογισμού εμπνευσμένο από το βίντεο του Juan Espinosa «Meditacion y qué tipos que existen».

 

Μετάφραση από τα γαλλικά: Χριστίνα Κηπουρού