Στο πλαίσιο του εορτασμού των 25 χρόνων από την ίδρυσή του, το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς συνεχίζει την ανοιχτή διάθεση – μέσω της ιστοσελίδας του – των ψηφιακών εκδόσεων των Ετήσιων Διαλέξεων στη Μνήμη του Νίκου Πουλαντζά. Εδώ δημοσιεύεται η 3η Ετήσια Διάλεξη που δόθηκε το 2009 από την Τζούντιθ Μπάτλερ, καθηγήτρια Ρητορικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϊ και σπουδαία θεωρητικό στα πεδία της πολιτικής φιλοσοφίας, της φεμινιστικής και της κουήρ θεωρίας, των σπουδών φύλου κ.λπ., με εισαγωγή/πρόλογο της Σίσσυς Βελισσαρίου.
Κεντρικό θέμα της διάλεξης της Τζούντιθ Μπάτλερ είναι η σχέση ανάμεσα στην επισφάλεια και στην κρατική εξουσία, εστιάζοντας σε επιμέρους διαστάσεις της τελευταίας. Αντλώντας παραδείγματα και στοιχεία από τη διαχείριση της βίας στο πλαίσιο των πολέμων τόσο στο Ιράκ όσο και στο Αφγανιστάν, τη Γάζα, τα βασανιστήρια στο Αμπού Γκράιμπ κ.ά., η Μπάτλερ εντάσσει στην έννοια της κρατικής βίας και το πεδίο της ενημέρωσης και των ΜΜΕ, επισημαίνοντας ότι η ρύθμιση της βίας και της παρουσίασής της στη δημόσια σφαίρα από την πλευρά του κράτους είναι και αυτή με τη σειρά της βίαιη. Όπως σημειώνει, “φαίνεται ότι μιλάμε για δύο διαφορετικές προσπάθειες. Η πρώτη επιδιώκει να καταστείλει τη δημόσια αντίληψη για τη βία, η οποία έχει την τάση να αρνείται ότι η βία υπάρχει. Η δεύτερη προσπαθεί να κατασκευάσει την εμφάνιση της βίας με τέτοιο τρόπο που η βία να έχει πάντα ήδη ερμηνευθεί, εκλογικευθεί και δικαιολογηθεί“. Την ίδια βέβαια στιγμή η Μπάτλερ υπογραμμίζει ότι αυτή η προσπάθεια δεν αποβαίνει πάντοτε προς όφελος εκείνων που επιχειρούν να ελέγξουν τις λειτουργίες αυτές.
Κατά την Μπάτλερ, η απόκρυψη της βίας είναι εξίσου συνενοχή στη βία, καθώς μετριάζει ή υπονομεύει τις μαζικές αντιδράσεις που θα μπορούσε να προκαλέσει η χωρίς λογοκρισία και ερμηνεία προβολή της. Όπως χαρακτηριστικά αναρωτιέται: “Μήπως θα πρέπει να διευρύνουμε την αντίληψή μας σχετικά με το πώς διεξάγονται οι πόλεμοι προκειμένου να κατανοήσουμε πώς η ρύθμιση του οπτικού και του ακουστικού πεδίου προσπαθεί να διατηρήσει μια τέτοια δημόσια κατανόηση και συναίνεση που θα επιτρέπει στο κράτος να διεξάγει τους πολέμους του χωρίς να ξεσηκώνεται ο πληθυσμός του;“.
Όπως υπενθυμίζει η Μπάτλερ, ο πόλεμος παράγει και αναπαράγει την επισφάλεια, με αποτέλεσμα οι ζωές που διαμορφώνονται υπό το καθεστώς του να μη χρειάζεται να εκμηδενιστούν εντελώς για να έχουν υποστεί βία. Μέσα από το μηχανισμό του πολέμου, η Μπάτλερ εξηγεί πώς ενδυναμώνεται η κρατική εξουσία, σε άμεση διαπλοκή και συνεργασία με την εταιρική εξουσία, συνδέοντας τον πόλεμο με το ευρύτερο ζήτημα της κρατικής νόμιμης βίας, όπως την βλέπουμε λ.χ. να ασκείται στο πεδίο της μετανάστευσης, το φαινόμενο της επισφάλειας και τη ρύθμιση των δημόσιων αισθήσεων από το κράτος.
Μέσα από επισημάνσεις πάνω στη διαμόρφωση των δημόσιων αισθήσεων και ευρύτερα του νοητού γύρω από τον πόλεμο, τα βασανιστήρια και τη βία, τη διάκριση ζωών που αξίζει να πενθούνται και άλλων που θεωρούνται ανάξιες πένθους, μορφών ρατσισμού, αλλά και ευρύτερων σκέψεων πάνω στη θνητότητα, την επισφάλεια ως υλικό και ως αντιληπτικό φαινόμενο, τη λειτουργία του πολέμου ως του οντολογικού μηχανισμού διαχωρισμού των ανθρώπων, η Μπάτλερ προσφέρει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ανατομία της κρατικής εξουσίας και της άσκησής της στη σύγχρονη εποχή και στο πεδίο της δημοσιότητας, της εικόνας, της ενημέρωσης. Πρόκειται για μια διάλεξη που αρκετά χρόνια μετά και ενώ ένας άλλος πόλεμος βρίσκεται σε εξέλιξη αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα.
Μπορείτε να διαβάσετε στα ελληνικά όλη τη διάλεξη της Τζούντιθ Μπάτλερ, εδώ.
