Γράφει η Σμαρώ Μακροπούλου*
Η δημοσιότητα του προσφυγικού ζητήματος στην Ελλάδα έχει σίγουρα πέσει, ωστόσο το πρόβλημα δεν έχει λυθεί επ’ ουδενί. Οι πρόσφυγες συνεχίζουν να καταφθάνουν στα ελληνικά νησιά, ενώ η ένταξη τουλάχιστον όσων βρίσκονται στην ενδοχώρα είναι αναγκαία. Η Θεσσαλονίκη, από την αρχή της προσφυγικής κρίσης, αποτέλεσε μια πόλη που ήρθε αντιμέτωπη με την έλευση ενός μεγάλου αριθμού προσφύγων. Έγινε ο δεύτερος προορισμός όσων μετακινούνταν από τα νησιά, μετά την Αθήνα, ενώ παραμένει η πόλη στην οποία καταλήγει η πλειοψηφία όσων προσφύγων εισέρχονται στην χώρα από τον Έβρο.
Η κρίση υποδοχής των προσφύγων, όπως κατά καιρούς έχει ονομασθεί, χρειάστηκε την συστρατιά όλων όσων μπορούσαν να προσφέρουν εκεί που το κράτος σήκωνε τα χέρια ψηλά. Οι προκλήσεις στην υποδοχή και ένταξη είχε ως αποτέλεσμα να επωμιστούν μεγάλο μέρος της δουλειάς οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) που δραστηριοποιούνται στην πόλη. Στέγαση, παροχή τροφής, υγεία, εκπαίδευση, νομική συμβουλευτική, είναι μερικοί από τους τομείς που καλύπτουν μέχρι και σήμερα οι ΜΚΟ στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στους καταυλισμούς γύρω από την πόλη.
Μιλήσαμε με τις τέσσερις μεγαλύτερες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη, για να δούμε τι καινοτόμο έχει προσφέρει η καθεμία στην υποδοχή και ομαλή ένταξη των προσφύγων στην πόλη. Με διαφορετικά προγράμματα και δράσεις, η κάθε μία έχει κάνει την δική της διαφορά – μικρότερη ή μεγαλύτερη – στη βελτίωση της ζωής των προσφύγων που ζουν στην πόλη και στους καταυλισμούς. Στο β’ μέρος παρουσιάζουμε τις επόμενες δύο.
Δανικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (Danish Refugee Council) – Focus Group Discussions (FGD) & Awareness Raising and Sensitization Sessions
Το Δανικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΔΣΠ) ξεκίνησε τις δραστηριότητές του στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2015, και παρέχει υποστήριξη στη διαχείριση χώρων φιλοξενίας προσφύγων σε οκτώ τοποθεσίες σε ολόκληρη την Ελλάδα, σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής. Στους χώρους φιλοξενίας προσφύγων στην Θεσσαλονίκη, το ΔΣΠ οργανώνει τα Focus Group Discussions (FGD) με τη χρηματοδότηση του τμήματος Ευρωπαϊκής Πολιτικής Προστασίας και Επιχειρήσεων Ανθρωπιστικής Βοήθειας (ECHO). Πρόκειται για ομαδικές συνεδρίες στις οποίες συμμετέχουν οι πρόσφυγες, σε μια προσπάθεια να κατανοηθούν οι ανάγκες της προσφυγικής κοινότητας. Η ατζέντα των συνεδριών περιλαμβάνει ποικιλία θεμάτων, όπως συνθήκες καθημερινότητας, γονική συμπεριφορά, και διαφέρει κάθε φορά ανάλογα με την ομάδα. Η Βασιλική Μητσινιώτου, Υπεύθυνη Επικοινωνίας του ΔΠΣ στην Ελλάδα, μας μίλησε σχετικά με τα FGD και την σημασία τους.
Πείτε μας λίγα λόγια για τα Focus Group Discussions που διοργανώνει το ΔΠΣ στους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Ελλάδα. Τι ακριβώς είναι, πότε και πως ξεκίνησε η πρωτοβουλία;
Tο ΔΣΠ οργανώνει Ομάδες Εστίασης (FGD) στους χώρους φιλοξενίας όπου δραστηριοποιείται στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το προσωπικό του ΔΣΠ προσεγγίζει τις κοινότητες των προσφύγων, εντοπίζει τον κατάλληλο χώρο όπου θα διεξαχθούν οι συζητήσεις, σχεδιάζει την ατζέντα της συζήτησης σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων και συντονίζει τη διαδικασία κατά τη διάρκεια των συζητήσεων. Οι ομάδες αποτελούνται από 5-12 άτομα του ίδιου φύλου και η συζήτηση γίνεται με τη βοήθεια διερμηνέα.
Οι συμμετέχοντες μοιράζονται τις απόψεις και εμπειρίες τους πάνω σε συγκεκριμένα θέματα ενδιαφέροντος που σχετίζονται με ζητήματα καθημερινότητας ή πάνω σε δραστηριότητες που οργανώνονται από το ΔΣΠ. Η ενθάρρυνση της συζήτησης και η διατήρηση μιας ουδέτερης στάσης είναι οι κύριοι στόχοι του συντονιστή μπορεί ωστόσο να παρεμβαίνει όταν κρίνεται σκόπιμο σημειώνοντας προτάσεις σχετικές με το θέμα συζήτησης.
Όσον αφορά την Θεσσαλονίκη, υπάρχει εκδήλωση ενδιαφέροντος από τον προσφυγικό πληθυσμό για συμμετοχή στη συγκεκριμένη δράση; Σε ποιο σημείο της πόλης οργανώνονται τα FGD;
Οι ομάδες εστίασης οργανώνονται στους κοινοτικούς χώρους συγκέντρωσης για γυναίκες και άνδρες αντίστοιχα, στους χώρους φιλοξενίας προσφύγων στα Λαγκαδίκια και στη Νέα Καβάλα περίπου μία φορά το μήνα. Η συμμετοχή είναι έως τώρα ικανοποιητική.
Πόσο σημαντική είναι για τους πρόσφυγες η συμμετοχή τους σε τέτοιου είδους συνεδρίες και πόσο δύσκολο το βρίσκουν να ανοιχτούν μπροστά σε ένα γκρουπ – σε αντίθεση, ας πούμε, με την ιδιωτική συνεδρία με έναν ψυχολόγο;
Η συμμετοχή των προσφύγων στις ομάδες εστίασης είναι σημαντική γιατί μπορούν να εκφράσουν την άποψη και τους προβληματισμούς στους πάνω σε ζητήματα καθημερινότητας ή να αξιολογήσουν δραστηριότητες που προτείνει το ΔΣΠ και να βοηθήσουν στην βελτίωσή τους και την περαιτέρω συμμετοχή των κοινοτήτων τους.
Η προεργασία που γίνεται από το προσωπικό του ΔΣΠ πριν από κάθε ομάδα εστίασης επιτρέπει την σταδιακή γνωριμία των συμμετεχόντων και το χτίσιμο σχέσεων εμπιστοσύνης με αποτέλεσμα να μην δυσκολεύονται να παίρνουν μέρος στη συζήτηση δεδομένου ότι υπάρχει σεβασμός, υποστήριξη από διερμηνεία και οι ομάδες δεν είναι μεικτές αλλά γίνονται ξεχωριστά για άνδρες και γυναίκες ανάλογα με το θέμα συζήτησης.
Πώς καθορίζεται η ατζέντα της κάθε συνεδρίας; Με ποια κριτήρια;
Το θέμα της συζήτησης καθορίζεται από τους συμμετέχοντες με βάση τις ανάγκες τους ή από το προσωπικό του ΔΣΠ κατά τον σχεδιασμό μίας δραστηριότητας ή για την αξιολόγησή της. Για παράδειγμα, σε μία ομάδα εστίασης πάνω στη δραστηριότητα πλεκτικής η συζήτηση αφορούσε στο πώς θα οργανωθεί η συμμετοχή των γυναικών, εάν θέλουν να έχουν ένα πρόσωπο αναφοράς που μπορεί να βοηθήσει σε αυτό, πώς θα ήθελαν να είναι το πρόγραμμα κ.α.
PRAKSIS – πολυϊατρείο Θεσσαλονίκης και mobile unites
Το πολυϊατρείο της ΜΚΟ PRAKSIS – σε συνεργασία με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα Ελλάδας – λειτουργεί στην Θεσσαλονίκη από το 1997. Ξεκινώντας παρέχοντας υπηρεσίες σε άπορους και ανασφάλιστους, τα τελευταία χρόνια έχει εντάξει στους ωφελούμενούς του και ένα μεγάλο κομμάτι του προσφυγικού πληθυσμού της πόλης. Το πολυϊατρείο παρέχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στους πρόσφυγες του προγράμματος στέγασης της PRAKSIS «React» (σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης) αλλά και του «Accommodation» (σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες), καθώς και σε όλους τους ανασφάλιστους και ευάλωτους Έλληνες πολίτες. Το πολυϊατρείο καλύπτει αυτή τη στιγμή “ένα μέρος από το μεγάλο κενό που δημιουργείται στην πρόσβαση των προσφύγων στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη στα δημόσια νοσοκομεία λόγω έλλειψης διερμηνέα ή μεταφραστή”, αναφέρει ο Αχιλλέας Σκόρδας, Καρδιολόγος και Συντονιστής Ιατρικών Προγραμμάτων Θεσσαλονίκης. Στο μεγάλο φάσμα ιατροφαρμακευτικών υπηρεσιών που προσφέρει το πολυϊατρείο συμπεριλαμβάνονται οι εξειδικευμένοι ψυχίατροι στο προσφυγικό, και σε συνδυασμό με τα mobile units (τις κινητές μονάδες εξέτασης και παροχής ιατρικής βοήθειας της οργάνωσης στους καταυλισμούς της πόλης) έγκειται αυτή καινοτόμα δράση στην υποδοχή και ένταξη προσφύγων της PRAKSIS στην Θεσσαλονίκη. Ο κ. Σκόρδας μας ενημέρωσε σχετικά με τις ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες της PRAKSIS στην πόλη.
Όταν μιλάμε για υποδοχή και ένταξη προσφύγων, ο περισσότερος κόσμος σκέφτεται αρχικά την παροχή στέγασης και τροφής. Η παροχή υπηρεσιών υγείας είναι εξίσου επιτακτική, σωστά;
Ακριβώς. Αυτή την επιτακτικότατα και την ανάγκη κάλυψης την μαρτυρούν οι ίδιοι οι πρόσφυγες και ασθενείς οι οποίοι πολλές φορές κατακλύζουν τα νοσοκομεία, περιμένουν με τις ώρες και στο τέλος δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν λόγω έλλειψης μεταφραστή ή διερμηνέα και επιστρέφουν στο σπίτι τους χωρίς να έχουν κάνει απολύτως τίποτα. Πιστεύω ότι τα κοινωνικά ιατρεία σαν της PRAKSIS βοηθάνε πάρα πολύ αυτόν τον πληθυσμό, γιατί υπάρχει κάποιος να τους ακούσει και να τους καταλάβει, πράγμα πολύ σημαντικό, και να τους δώσει και την αντίστοιχη θεραπεία. Σκεφτείτε να μην γνωρίζεις την γλώσσα, να πας σε ένα νοσοκομείο, να σου μιλήσουν για μια θεραπεία και να πρέπει να ξέρεις πως λειτουργεί το σύστημα για να μπορέσεις να πάρεις την φαρμακευτική σου αγωγή.
Ποιες υπηρεσίες προσφέρει το πολυϊατρείο της PRAKSIS στην Θεσσαλονίκη;
Το πολυϊατρείο της PRAKSIS προσφέρει τις υπηρεσίες του όχι μόνο στον προσφυγικό πληθυσμό αλλά σε όλους του οικονομικά αδύνατους. Η ευαλοτότητα είναι το σημαντικότερο σημείο πάνω στο οποίο στηριζόμαστε και προσφέρουμε τις ιατρικές μας υπηρεσίες. Το πολυϊατρείο λειτουργεί καθημερινά από τις 9:00 έως τις 16:00, και προσφέρονται παθολογικές οφθαλμιατρικές, παιδιατρικές, και καρδιολογικές υπηρεσίες. Επιπλέον, τρεις φορές την εβδομάδα παρέχουμε οδοντιατρικές υπηρεσίες, καθώς και υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Παρέχεται επίσης φαρμακευτική κάλυψη. Το ωράριο λειτουργίας του φαρμακείου είναι καθημερινά από τις 9:00 έως τις 15:00, εκτός Τετάρτης. Η λειτουργίας μας δεν είναι για να καλύψουμε τις ανάγκες του ασφαλισμένου, είμαστε εδώ για να καλύψουμε τον άνθρωπο ο οποίος αδυνατεί να πάει στο φαρμακείο να πάρει τα φάρμακά του, όπου έστω και η μικρή συμμετοχή είναι δύσκολη. Είμαστε εδώ για τα άτομα που δεν έχουν ΑΜΚΑ. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που διαμένουν στους δρόμους της πόλης, οι οποίοι δεν μπορούν να βγάλουν ΑΜΚΑ γιατί δεν έχουν διεύθυνση. Αυτά τα άτομα είναι ανήμπορα να εξυπηρετηθούν από οποιαδήποτε κρατική δομή και είμαστε εδώ για να καλύψουμε αυτές τις ανάγκες.
Αναφέρατε ότι παρέχονται και υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Πόσο μεγάλη ανάγκη υπάρχει στον προσφυγικό πληθυσμό για τις συγκεκριμένες υπηρεσίες;
Έχει παρατηρηθεί ότι η τάση του προσφυγικού πληθυσμού προς ψυχιατρικές παθήσεις είναι πάρα πολύ μεγάλη. Το σύστημα υγείας δεν μπορεί να ανταπεξέλθει και πολλές φορές αναγκαζόμαστε να αναλαμβάνουμε εμείς μεγάλη μερίδα του λέοντος. Η ψυχική υγεία είναι ένα σημαντικό κομμάτι σε αυτόν τον πληθυσμό. Σκεφτείτε ότι φεύγουν από την φρίκη του πολέμου, είναι οικογένειες που έχουν στιγματιστεί από όλα αυτά τα γεγονότα, και προσπαθούν να θεραπεύσουν τα ψυχικά τραύματά τους. Αυτή τη στιγμή στην Praksis εργάζονται δύο ψυχίατροι, οι οποίοι έχουν μεγάλη εξειδίκευση στο προσφυγικό κομμάτι, και καλύπτουν πολλά ψυχιατρικά περιστατικά των ασθενών που υπάρχουν στις δομές μας, τους φιλοξενούμενους των διαμερισμάτων, ενώ δεχόμαστε και περιστατικά από τα camps που υπάρχουν γύρω από την Θεσσαλονίκη. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο η ύπαρξη καταθλιπτικών επεισοδίων σε αυτά τα άτομα. Να σκεφτείτε ότι πολλές φορές έρχονται για άτυπα συμπτώματα στο παθολογικό μας ιατρείο και η πρώτη διάγνωση της κατάθλιψης γίνεται από τον παθολόγο, οπότε και παραπέμπεται μετά στον ψυχίατρο. Κάνουμε σημαντικά, μικρά αλλά σταθερά, βήματα και ευελπιστώ ότι θα μπορέσουμε να πετύχουμε σε μεγάλο βαθμό και να καλύψουμε ή να αμβλύνουμε τον προσβαλλόμενο αυτό πληθυσμό. Τα ραντεβού μας είναι συνεχώς κλεισμένα, έχουμε συνεχώς αιτήματα από τις άλλες οργανώσεις και προσπαθούμε να καλύπτουμε αυτή την μεγάλη ανάγκη που εμφανίζεται συνέχεια από τα camps και όχι μόνο.
Ποια είναι η δράση των mobile units;
Δύο φορές τον μήνα, η κινητή μας μονάδα βγαίνει στους καταυλισμούς που υπάρχουν γύρω από την Θεσσαλονίκη, έπειτα από συνεννόηση με τους γιατρούς εκεί, για εξειδικευμένη βοήθεια σε παιδάκια με καρδιοπάθεια ή σε άτομα υψηλού κινδύνου, γιατί οι συνθήκες διαβίωσης στους καταυλισμούς δεν είναι και οι καλύτερες. Και αυτά τα άτομα έχουν πολύ μεγαλύτερη ανάγκη. Η κινητή μονάδα πραγματοποιεί παράλληλα προγράμματα δημόσιας υγείας, όπως είναι τα προγράμματα του Rapid Test. Αυτό περιλαμβάνει δωρεάν και ανώνυμη εξέταση για τον HIV και τις Ηπατίτιδες, και υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από τον κόσμο να εξεταστεί.
——–
*Η Σμαρώ Μακροπούλου, 24 ετών, είναι δημοσιογράφος και απόφοιτη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καβάλα και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού με ειδίκευση στη Δημοσιογραφία Κρίσεων και Κινδύνου. Ερευνά τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προσφυγική κρίση και θέματα της Μέσης Ανατολής.
