Γράφει η Σμαρώ Μακροπούλου*

Η δημοσιότητα του προσφυγικού ζητήματος στην Ελλάδα έχει σίγουρα πέσει, ωστόσο το πρόβλημα δεν έχει λυθεί επ’ ουδενί. Οι πρόσφυγες συνεχίζουν να καταφθάνουν στα ελληνικά νησιά, ενώ η ένταξη τουλάχιστον όσων βρίσκονται στην ενδοχώρα είναι αναγκαία. Η Θεσσαλονίκη, από την αρχή της προσφυγικής κρίσης, αποτέλεσε μια πόλη που ήρθε αντιμέτωπη με την έλευση ενός μεγάλου αριθμού προσφύγων. Έγινε ο δεύτερος προορισμός όσων μετακινούνταν από τα νησιά, μετά την Αθήνα, ενώ παραμένει η πόλη στην οποία καταλήγει η πλειοψηφία όσων προσφύγων εισέρχονται στην χώρα από τον Έβρο.

Η κρίση υποδοχής των προσφύγων, όπως κατά καιρούς έχει ονομασθεί, χρειάστηκε την συστρατιά όλων όσων μπορούσαν να προσφέρουν εκεί που το κράτος σήκωνε τα χέρια ψηλά. Οι προκλήσεις στην υποδοχή και ένταξη είχε ως αποτέλεσμα να επωμιστούν μεγάλο μέρος της δουλειάς οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) που δραστηριοποιούνται στην πόλη. Στέγαση, παροχή τροφής, υγεία, εκπαίδευση, νομική συμβουλευτική, είναι μερικοί από τους τομείς που καλύπτουν μέχρι και σήμερα οι ΜΚΟ στη Θεσσαλονίκη, αλλά και στους καταυλισμούς γύρω από την πόλη.

Μιλήσαμε με τις τέσσερις μεγαλύτερες οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλονίκη, για να δούμε τι καινοτόμο έχει προσφέρει η καθεμία στην υποδοχή και ομαλή ένταξη των προσφύγων στην πόλη. Με διαφορετικά προγράμματα και δράσεις, η κάθε μία έχει κάνει την δική της διαφορά – μικρότερη ή μεγαλύτερη – στη βελτίωση της ζωής των προσφύγων που ζουν στην πόλη και στους καταυλισμούς. Στο α’ μέρος παρουσιάζουμε δύο από αυτές.

 

SolidarityNow – Πρόγραμμα «Safe Refugee»

Το SolidarityNow ξεκίνησε να δραστηριοποιείται από το 2013 και πολύ γρήγορα ανέπτυξε τις δράσεις του σε όλη την Ελλάδα. Στην Θεσσαλονίκη διατηρεί το Κέντρο Αλληλεγγύης, Το Κέντρο Υποστήριξης Προσφύγων (Blue Refugee Center), καθώς και τις μονάδες Blue Dot έξω και γύρω από την πόλη. Το «Safe Refugee» αποτελεί το εξειδικευμένο πρόγραμμα για ΛΟΑΤΙ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλους, Αμφιφυλόφιλους, Τρανς και Ίντερσεξ) πρόσφυγες που τρέχει το SolidarityNow από το 2013. Το πρόγραμμα αποτελεί μια ιδιαίτερη δράση στην ένταξη των προσφύγων, καθώς εστιάζει σε μια πιο ευαίσθητη ομάδα προσφύγων μέσα σε αυτή την ήδη ευαίσθητη ομάδα πληθυσμού. Η Μαργαρίτα Κοντομιχάλη, Συντονίστρια του Προγράμματος «Safe Refugee», μας μίλησε για τις υπηρεσίες του προγράμματος και τις ιδιαιτερότητες αυτής της ευάλωτης ομάδας ανθρώπων.

Υπάρχουν πολλοί πρόσφυγες που φεύγουν από την χώρα τους όχι εξ αιτίας του πολέμου, όπως πιστεύει ο περισσότερος κόσμος, αλλά και λόγω της σεξουαλικής τους ταυτότητας;
Είναι αρκετοί αυτοί που φεύγουν από την χώρα τους λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, της φυλετικής τους ταυτότητας και έκφρασης. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ILGA (International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association), 72 χώρες ακόμα καταδικάζουν ανθρώπους λόγω του σεξουαλικού του προσανατολισμού και φυλετικής ταυτότητας, και 5 χώρες εφαρμόζουν θανατική ποινή (ή ποινικές πρακτικές που οδηγούν στο θάνατο) σε τέτοιες περιπτώσεις.
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια υπάρχει αύξηση του αριθμού των ΛΟΑΤΙ προσφύγων και αιτούντων άσυλο, λόγω της δίωξης ή του διαχωρισμού στις χώρες καταγωγής τους. Οι άνθρωποι φεύγουν από τις χώρες τους αφού έχουν υποστεί διάφορες μορφές κακοποίησης, παρενόχλησης, φυσική ή λεκτική βία, “διορθωτικούς” βιασμούς ή ετεροσεξουαλικούς γάμους. Σε αυτές τις χώρες τα ΛΟΑΤΙ πρόσωπα αντιμετωπίζουν βία από τις κρατικές αρχές, στρατιωτικές ή θρησκευτικές κοινότητες αλλά και από μέλη της οικογένειας.

Τί ακριβώς προσφέρει το Safe Refugee στouς ΛΟΑΤΙ πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο και πως εξασφαλίζεται η διακριτικότητα όσον αφορά την σεξουαλική τους ταυτότητα;
Οι κύριοι στόχοι του προγράμματος εστιάζουν στη στέγαση και στήριξη των ΛΟΑΤΙ προσφύγων. Το πρόγραμμα «Safe Refugee» παρέχει έναν ασφαλή χώρο σε αυτοδιαχειρίσιμα διαμερίσματα, ψυχολογική στήριξη, ιατρική βοήθεια, νομική συμβουλευτική και οικονομική βοήθεια (μέσω προ-πληρωμένων καρτών) στους ωφελούμενούς του, προκειμένου να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες.
Επιπλέον, μέσα από τα Κέντρα Αλληλεγγύης σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, παρέχουμε εκπαιδευτικές δραστηριότητες (μαθήματα γλώσσας, εργαστήρια/σεμινάρια), επαγγελματικές ευκαιρίες και συμβουλές απασχολισιμότητας καθώς και προσπάθειες να τους εξασφαλίσουμε πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Πραγματοποιήσαμε εκπαίδευση ευαισθητοποίησης στον τομέα των ΛΟΑΤΙ ατόμων σε όλο το προσωπικό του SolidarityNow και οι ομάδες που βοηθούν τους ΛΟΑΤΙ πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο είναι εξειδικευμένες σε αυτόν τον ευάλωτο πληθυσμό.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης μια ομάδα υποστήριξης, από ψυχολόγους, με σκοπό να απευθυνθεί στο συνολικό τραύμα μιας ολόκληρης ζωής των ανθρώπων που φιλοξενούμε και να βελτιώσει την πνευματική και συναισθηματική τους ευημερία.

Γιατί το πρόγραμμα αποτελεί καινοτομία στην υποδοχή και ένταξη προσφύγων στη Θεσσαλονίκη;
Οι ΛΟΑΤΙ άνθρωποι αντιμετωπίζουν συχνά πολλαπλά ρίσκα σε όλα τα στάδια του κύκλου του εκτοπισμού τους, και χρειάζονται περισσότερη προστασία. Συχνά, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο ρίσκο διαχωρισμού και αποκλεισμού τους από την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, ενώ υπάγονται και σε διάφορες μορφές κακοποίησης, πολλές φορές ακόμα και από τους συμπατριώτες τους. Γι αυτό το λόγο, το SN επέλεξε να εφαρμόσει ένα πρότζεκτ με ανεξάρτητα διαμερίσματα, για να αυξήσει την ανθεκτικότητα των ωφελούμενών του και να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία.
Το «Safe Refugee» αυτή τη στιγμή αποτελεί το μοναδικό πρόγραμμα που λειτουργεί στην Ελλάδα με αυτά τα στοιχεία και με σκοπό να καταπολεμήσει συγκεκριμένα προβλήματα και εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι ευάλωτοι αυτοί άνθρωποι.

 

 

ΑΡΣΙΣ – Δημιουργία «Safe Zones» στους προσφυγικούς καταυλισμούς

Η ΑΡΣΙΣ είναι μια οργάνωση που δραστηριοποιείται από το 1992 για την υποστήριξη των παιδιών και των νέων και την προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Λειτουργεί με κέντρα στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, και σε άλλες πόλεις της χώρας. Με την αυξημένη προσέλευση του προσφυγικού πληθυσμού στην Ειδομένη από το 2014, ο αριθμός των ασυνόδευτων ανήλικων παιδιών που εντοπίζονταν άρχισε επίσης να αυξάνεται. Το διαδικαστικό πλαίσιο προβλέπει την προστατευτική κράτηση των παιδιών σε Κέντρα Κράτησης (Αστυνομικά Τμήματα) ή καταυλισμούς μέχρι να βρεθεί κενή δομή για τη φιλοξενία τους. Έτσι, ξεκινώντας από εκεί και αναγνωρίζοντας τη μεγάλη ανάγκη προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων, η ARSIS προχώρησε στην εγκατάσταση των λεγόμενων «Safe Zones» για τα ασυνόδευτα ανήλικα, επεκτείνοντάς τα έπειτα στους προσφυγικούς καταυλισμούς ανά την χώρα. Στους καταυλισμούς της Θεσσαλονίκης, στα Λαγκαδίκια και τα Διαβατά, η ΑΡΣΙΣ είναι η μόνη οργάνωση που διατηρεί και διαχειρίζεται Safe Zones, δηλαδή, ειδικά διαμορφωμένους ξενώνες και υπηρεσίες για ασυνόδευτα ανήλικα μέσα στους καταυλισμούς. Ο συντονιστής των Safe Zones της ΑΡΣΙΣ στη Βόρεια Ελλάδα, Αλέξης Βραχνός, μας μίλησε για τις προσφερόμενες υπηρεσίες και τη σημασία της προστασίας των ασυνόδευτων ανηλίκων.

Πείτε μας λίγα λόγια για την δημιουργία Safe Zones στους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Θεσσαλονίκη. Τι ακριβώς είναι και τι υπηρεσίες προσφέρουν;
Τα Safe Zones λειτουργούν στην ουσία σαν ξενώνες. Πρόκειται για ειδικά διαμορφωμένες δομές που λειτουργούν μέσα στους προσφυγικούς καταυλισμούς, στις οποίες διαμένουν αποκλειστικά τα ασυνόδευτα ανήλικα παιδιά, συγκεκριμένα ανήλικα αγόρια. Τα Safe Zones φιλοξενούν αγόρια ηλικίας 14 έως 18 ετών, με ανώτατο αριθμό τα 30 παιδιά ανά δομή.
Η λειτουργία των Safe Zones στην ουσία παρακάμπτει την προστατευτική φύλαξη και κράτηση που προβλέπεται για τα ασυνόδευτα ανήλικα. Η διαδικασία προβλέπει την παραμονή των παιδιών σε αστυνομικά τμήματα, μέχρι να είναι δυνατόν να μετακινηθούν σε ξενώνες φιλοξενίας. Με την ύπαρξη των Safe Zones στους καταυλισμούς τα παιδιά μένουν εκεί γι αυτό το διάστημα.
Η λειτουργία των Safe Zones, πέρα από τους ξενώνες διαμονής, προσφέρει και εκπαιδευτικές και ψυχαγωγικές υπηρεσίες. Ανάλογα με το ατομικό προφίλ του κάθε παιδιού, δημιουργούνται τμήματα ένταξης. Προτεραιότητα φυσικά δίνεται στο να πάνε τα παιδιά στο σχολείο, όπου οι ανάγκες τους το επιτάσσουν.

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν τα ασυνόδευτα παιδιά στους προσφυγικούς καταυλισμούς;
Μέσα στον καταυλισμό, οι κίνδυνοι που μπορούν να δημιουργηθούν έχουν να κάνουν κυρίως με τον γενικό πληθυσμό. Και αυτό γιατί μπορεί κάποιος, βλέποντας εμάς να προσφέρουμε στα παιδιά καθημερινά αρκετές παροχές, μπορεί να αισθανθεί αδικημένος. Ζήτημα μπορεί επίσης να δημιουργηθεί και με τις εθνικότητες. Πολλοί καταυλισμοί έχουν συγκεκριμένες εθνικότητες, ενώ οι δικές μας δομές είναι ανοιχτές για όλες τις εθνικότητες. Επιδιώκουμε να συνεργαζόμαστε με το γενικό πληθυσμό των καταυλισμών και προσπαθούμε να γεφυρώνουμε λίγο τις σχέσεις – είτε με κοινές δράσεις μεταξύ των παιδιών, είτε με προσωπικές σχέσεις που διαμορφώνουμε μαζί τους.
Ωστόσο, οι πραγματικοί κίνδυνοι υφίστανται εκτός των ορίων του καταυλισμού, δηλαδή από τις δομές που μετακινούνται οι πρόσφυγες αφού φύγουν από τα Safe Zones και μετά. Αν δούμε το προφίλ των παιδιών, τα οποία είτε προέρχονται από πόλεμο είτε έχουν ζήσει κάτω από το όριο της φτώχειας σε όλη τους την ζωή, ίσως να είναι η πρώτη φορά στη ζωή τους που ζουν ελεύθερα. Και ίσως αυτή την ελευθερία να μην γνωρίζουν ακόμα πώς να τη διαχειριστούν. Οπότε, οι κίνδυνοι θεωρώ είναι οι επιρροές που θα συναντήσουν έξω – οι άνθρωποι μπορεί, για παράδειγμα, να τους μπλέξουν με το δέλεαρ του εύκολου χρήματος.

Πόσο σημαντική ήταν η δημιουργία Safe Zones στους προσφυγικούς καταυλισμούς της πόλης από την ΑΡΣΙΣ για την προστασία των ανήλικων προσφυγόπουλων;
Όπως είπα και στην αρχή, τα Safe Zones δημιουργήθηκαν για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της προστατευτικής φύλαξης. Στην Ελλάδα, όταν αντιμετωπίζεται ένα ασυνόδευτο ανήλικο, μετά από εισαγγελική εντολή οδηγείται στην προστατευτική φύλαξη, σε κράτηση δηλαδή σε ένα αστυνομικό τμήμα, με τις συνθήκες ενός κρατούμενου. Η διαδικασία προβλέπει στη συνέχεια ιατρική εξέταση των παιδιών και τοποθεσία τους έπειτα σε έναν ξενώνα. Και ενώ αυτή η διαδικασία πρέπει κανονικά να κρατάει τρεις μέρες, από την στιγμή που οι ξενώνες είναι γεμάτοι, κρατάει μήνες. Άρα, χωρίς τα Safe Zones, τα παιδιά θα έμεναν όλους αυτούς τους μήνες υπό κράτηση, όπου δεν υπάρχει ούτε προαυλισμός, ούτε έξοδος. Δεν μπαίνουν σε φυλακή, είναι σε κρατητήριο, αλλά αυτό είναι χειρότερο, γιατί στην φυλακή οι κρατούμενοι τουλάχιστον προαυλίζονται. Καταλαβαίνετε επομένως τη σημασία της ύπαρξης των Safe Zones σε ένα τέτοιο πλαίσιο.

 

Συνεχίζεται…

———-

*Η Σμαρώ Μακροπούλου, 24 ετών, είναι δημοσιογράφος και απόφοιτη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Καβάλα και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού με ειδίκευση στη Δημοσιογραφία Κρίσεων και Κινδύνου. Ερευνά τα ανθρώπινα δικαιώματα, την προσφυγική κρίση και θέματα της Μέσης Ανατολής.