Οι πρόσφατες εξεγέρσεις των πολιτών στο Περού, που συνεχίζονται σταθερά τις τελευταίες μέρες, με αφορμή την απόδοση χάρης στον πρώην Πρόεδρο Φουτζιμόρι, αναδεικνύουν το λαϊκό αίσθημα οργής απέναντι στον εμπαιγμό και τη βαθιά ιεροσυλία που αποτελεί η ευτελής χρήση της λέξης «συμφιλίωση» από τον, καταδικασμένο για εγκλήματα, πρώην Πρόεδρο. Οι κινητοποιήσεις των Περουβιανών μας φωνάζουν τι δεν είναι συμφιλίωση. Αν όμως θα θέλαμε να ορίσουμε τι είναι συμφιλίωση, με τί όρους μπορεί να την επικαλεστεί ένας δικτάτορας ή ένας τυφλός ηγέτης και σε τί συνθήκες μπορούμε όλες οι πλευρές να συζητήσουμε γι αυτήν, σίγουρα θα δυσκολευόμασταν, γιατί οι διαδικασίες αυτές είναι πρωτόγνωρες.
Πώς να μιλήσει για αληθινή συμφιλίωση ένας άνθρωπος που από τη θέση εξουσίας στην οποία βρέθηκε έχει διαπράξει φόνους, είναι υπεύθυνος για εξαφανίσεις και για μαζική άσκηση βίας; Η απονομή δικαιοσύνης με ποινή φυλάκισης 25 χρόνια, όπως συνέβη στην περίπτωσή του, θα ήταν άραγε αρκετή για να συμφιλιωθεί ο λαός με τις αποτρόπαιες πράξεις που έγιναν; Ο ίδιος; Αρκούν από μόνα τους 25 χρόνια φυλακής και τιμωρίας για να συμφιλιωθεί με μια τόσο μαύρη πτυχή της ύπαρξής του;
Οι δυο πλευρές χρειάζεται να θέλουν να συμφιλιωθούν. Είτε ταυτόχρονα, είτε όχι, πρέπει να το θέλουν. Καμία διαδικασία συμφιλίωσης δεν ξεκινά επειδή η μια πλευρά επιβάλλει στην άλλη ότι τώρα ήρθε η ώρα της συγνώμης και της συμφιλίωσης. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι ο «πρώην» δεν μιλούσε σε αυτές τις συνθήκες για συμφιλίωση και δεν ευτέλιζε την έννοια. Πώς θα ερχόταν η συμφιλίωση αν βρισκόμασταν στην ευτυχή συγκυρία να ήθελαν κάτι τέτοιο και οι δυο πλευρές;
Ο «πρώην» θα έπρεπε να διανύσει τα περισσότερα χιλιόμετρα. Αδιαμφισβήτητα. Αναρωτιέμαι για παράδειγμα: έχει υπάρξει έστω ένας δικτάτορας ή ηγέτης – δολοφόνος που να έχει ο ίδιος αναγνωρίσει τα εγκλήματά του; Πού να έχει εξηγήσει δημόσια γιατί και σε τι πλαίσιο έκανε τέτοια κατάχρηση εξουσίας και άσκησε τόσο μαζική βία; Θα ξεκινούσαμε από την αναγνώριση των εγκλημάτων, χωρίς δικαιολογίες. Δεν υπάρχει κανένα «εθνικό συμφέρον» που για την προάσπισή του πρέπει να βασανίσεις ή να σκοτώσεις αντιφρονούντες.
Μετά έρχεται η σειρά των όσων έχουν επιζήσει, των οικογενειών των θυμάτων, με τους οποίους θα ήταν μάλλον απαραίτητος ένας συνεχής διάλογος. Αν δεν τον θέλουν οι οικογένειες, ας είναι ένας μονομερώς ανοιχτός διάλογος. Αντίστοιχα είναι απαραίτητα δράσεις και έργα προς την ευρύτερη κοινότητα των πολιτών. Αν έχουν συσσωρευτεί πλούτη από τη διάρκεια των χρόνων της σκληρής διακυβέρνησης, ο «πρώην» πρέπει να βρει τρόπο να διοχετευτούν υπέρ της κοινότητας, υπέρ της συμφιλίωσης. Κοινωφελή έργα, μνημεία που θυμίζουν γιατί τέτοιες δράσεις δεν πρέπει να γίνουν ξανά, ομάδες που θα εργαστούν για τη μηβία στην άσκηση της πολιτικής εξουσίας, για δημοκρατικότερους τρόπους λήψης αποφάσεων, για τα δικαιώματα των μειονοτήτων.
Η συγγραφή επιστολών προς τους σημερινούς σκληροπυρηνικούς ηγέτες του κόσμου από έναν «πρώην» επίσης θα μπορούσαν να λειτουργήσουν συμφιλιωτικά. Η ανάδειξη των δυνάμεων που επιθυμούν την εγκαθίδρυση τέτοιων ηγετών σε διάφορες χώρες του πλανήτη, ώστε να εξυπηρετήσουν ιδιαίτερου τύπου συμφέροντα και την άσκηση ελέγχου, είναι επίσης μια δράση προς τη συμφιλίωση. Η συγγραφή ενός βιβλίου στο οποίο να αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα, σε διαταγές βασανιστηρίων και εκτελέσεων που ο ίδιος ο «πρώην» έδωσε, μπορεί επίσης να είναι μια διαδικασία λυτρωτική και μια παρακαταθήκη για όλη την ανθρωπότητα.
Όλα τα παραπάνω ένας «πρώην» μπορεί να τα κάνει και μέσα από τη φυλακή. Αν η ανάγκη του να κατανοήσει τη σκοτεινή δύναμη που τον ώθησε σε αυτές τις πράξεις είναι μεγάλη, ο περιορισμός της φυσικής ελευθερίας δεν θα τον σταματήσει. Κι αν έπαιρνε την πρωτοβουλία για κάτι ή κάποιες από τις παραπάνω δράσεις και εξακολουθούσε να βρίσκεται αντιμέτωπος με την άρνηση του λαού να συμφιλιωθεί με τις αποτρόπαιες πράξεις του, ένα είναι σίγουρο: η διαδικασία του ίδιου προς τη συμφιλίωση θα είχε ξεκινήσει, ανεξάρτητα με την αποδοχή που αυτή θα έβρισκε από το λαό. Και η σκυτάλη της θα είχε δοθεί στο λαό. Που χωρίς να φταίει βρέθηκε να θρηνεί ανθρώπους. Που όμως κάτι πρέπει να το κάνει όλο αυτό και ο λαός, κάπως πρέπει να το διαχειριστεί, αν δεν θέλει να συνεχίζει να δηλητηριάζει ολόκληρες γενιές. Ακόμα και αν ο «πρώην» βρισκόταν στη φυλακή, γιατί η δικαιοσύνη είχε απονεμηθεί, το δηλητήριο δεν θα σταματούσε να απλώνεται επειδή επιβλήθηκε περιορισμός της φυσικής ελευθερίας.
Η διαδικασία της συμφιλίωσης πολλές φορές κρατά χρόνια ή μια ολόκληρη ζωή και μιλάμε για πράξεις που είναι λιγότερο βάρβαρες από τα εγκλήματα. Η κοινωνία ταυτίζει λανθασμένα την απονομή δικαιοσύνης με την αληθινή συμφιλίωση και έτσι αφήνει μεγάλες πληγές ανοιχτές, νομίζοντας μάλιστα ότι τις έχει γιατρέψει. Όμως, ανεξάρτητα με την απονομή δικαιοσύνης ή την απόδοση χάρης, η συνείδηση ξέρει με τι γεύση θα αποχαιρετήσει αυτό το χωροχρόνο. Η συνείδηση ξέρει.
