Του Tony Robinson

Στην ανθρωπιστική οργάνωση που εργάζομαι, τον Κόσμο Χωρίς Πολέμους και Βία, πολύ συχνά είμαστε αναγκασμένοι να πάρουμε θέση απέναντι σε μια ιδιαίτερη κατάσταση που συμβαίνει στον κόσμο.

Αυτές τις μέρες, όπως φαντάζεστε, σπάνια περνά έστω και μια βδομάδα που να μη συμβεί κάποια καινούρια εκτροπή σε κάποιο μέρος του κόσμου -είτε πρόκειται για πόλεμο είτε για ένοπλη σύρραξη. Αν συμπεριλάβουμε δε και όλες τις οικονομικές, ηθικές, θρησκευτικές, σεξουαλικές και ψυχολογικές εκτροπές θα έπρεπε να εκδίδουμε κάθε δευτερόλεπτο που περνά ένα καινούριο δελτίο τύπου.

Τα γεγονότα που τροφοδοτούν τις καθημερινές ειδήσεις παγκοσμίως είναι, προφανώς, τα πιο βίαια καθώς τα μέσα επικοινωνίας επικεντρώνονται μόνο στα ακραία και χειρότερα πράγματα της ζωής (και, ασφαλώς, στο τι έκαναν σήμερα οι διασημότητες). Σ’ αυτή την κατάσταση, μέσω μιας τοποθέτησής μας το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να καταγγείλουμε τη βία, να στηρίξουμε τον αφοπλισμό, να προάγουμε τη συμφιλίωση, να απαιτήσουμε κοινωνική δικαιοσύνη, κ.λπ, κ.λπ. Και αυτό κάνουμε όποτε μπορούμε. Ξέρουμε, ωστόσο, ότι αυτό δεν είναι αρκετό για ν’ αλλάξουν στο ελάχιστο τα πράγματα σ’ ένα συγκεκριμένο μέρος του κόσμου.

Ας πάρουμε το πιο πρόσφατο παράδειγμα που προέκυψε την περασμένη βδομάδα. Οι φίλοι μας στο Μάλι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια τραγική συνθήκη. Στα βόρεια της χώρας υπάρχει οπλισμένη πολιτοφυλακή που προσπαθεί όπως φαίνεται να επιβάλλει το Νόμο της Σαρία στην περιοχή. Απ’ την άλλη μεριά υπάρχουν «επαναστάτες» Τουαρέγκ που κατά τα φαινόμενα αγωνίζονται για να φτιάξουν δικό τους ανεξάρτητο κράτος. Η βίαιη αυτή κατάσταση έχει προκύψει ως αποτέλεσμα της πτώσης του Καντάφι στη Λιβύη. Υπάρχει, επίσης, μια κυβέρνηση στο Μπαμάκο που προσπαθεί να μη χάσει τον έλεγχο του βορρά της χώρας και που έχει τη στήριξη της Γαλλίας, της οποίας τα συμφέροντά στην εξόρυξη ουρανίου θα απειληθούν σοβαρά αν η περιοχή πέσει στα χέρια του εχθρού. Η ιδέα πως οι επαναστάτες της Αλ-Κάιντα μπορεί να αποκτήσουν τον έλεγχο των αποθεμάτων ουρανίου τα οποία, στη συνέχεια, θα στέλνουν στο Ιράν και άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής δημιουργεί τεράστιο φόβο στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.

Σ’ αυτή τη σύγκρουση πεθαίνουν άνθρωποι και δεν έχει σημασία τι θα πούμε ή θα κάνουμε εμείς στον Κόσμο χωρίς Πολέμους, επειδή θα συνεχίσουν να πεθαίνουν άνθρωποι. Η αδυναμία που αισθανόμαστε είναι τεράστια.

Δεν μπορούμε να στηρίξουμε τη Γαλλία –ακόμα κι αν και έχει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να νικήσει τους αντιπάλους της και να θέσει τέλος στη σφαγή- ή την κυβέρνηση του Μάλι επειδή και οι δύο είναι υπεύθυνες γι’ αυτή την κατάσταση. Κάθε απόπειρα εκ μέρους της Γαλλίας να κρυφτεί πίσω από την πρόφαση της «υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων» είναι δικαιολογία και το να τρομοκρατεί τον κόσμο με τη λέξη «ισλαμιστής» -που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η αντικατάσταση της λέξης «κομουνιστής» που χρησίμευσε ως δικαιολογία για τους πολέμους του περασμένου αιώνα- είναι μια μεγάλη υποκρισία γιατί αν πραγματικά το πίστευαν θα βομβάρδιζαν με τα Μιράζ τους την Σαουδική Αραβία αντί να τα πουλάνε στον Οίκο του Σαούδ αυξάνοντας τα κέρδη τους.

Προφανώς δεν μπορούμε να στηρίξουμε τους επαναστάτες ούτε τους αυτοαποκαλούμενους τρομοκράτες ισλαμιστές επειδή κανείς δεν έχει δικαίωμα να οικειοποιείται τίποτα μέσω της χρήσης βίας και όπλων.

Πώς λοιπόν να τοποθετηθούμε;

Ας πάρουμε μια άλλη κατάσταση, που αποτελεί μάλιστα κεντρικό μέλημα του Κόσμου χωρίς Πολέμους: τον πυρηνικό αφοπλισμό.

Η θέση μας είναι σαφής, είμαστε ενάντια στα πυρηνικά όπλα, θέλουμε τον παροπλισμό όλων των πυρηνικών σταθμών και την απόθεση του εμπλουτισμένου ουρανίου και του πλουτωνίου στις δεξαμενές πυρηνικών αποβλήτων. Θέλουμε, επίσης, να διατηρούνται οι εγκαταστάσεις αυτές υπό καθεστώς διεθνούς προστασίας έως ότου η επιστήμη βρει κάποιο τρόπο να μετατρέψει το ραδιενεργό υλικό σε κάτι άλλο μη επιβλαβές.

Σ’ αυτό το σκηνικό βρισκόμαστε σε επαφή με άλλες οργανώσεις που έχουν τον ίδιο στόχο: την κατάργηση των πυρηνικών όπλων. Αυτό στο οποίο, όμως, δεν καταφέρνουμε να συμφωνήσουμε είναι η αποτελεσματικότητα των διαφορετικών μας στρατηγικών. Κάποιοι θεωρούν πως είναι αφέλεια να κάνεις εκστρατεία υπέρ μιας Συνθήκης για τα Πυρηνικά Όπλα που σκοπό θα έχει την εξάλειψή τους, και ισχυρίζονται πως πρέπει να γίνουν μικρότερα βήματα όπως οι έλεγχοι του πυρηνικού υλικού, ή ο περιορισμός της διαθεσιμότητας και ετοιμότητας των πυρηνικών όπλων (μπορούν να εκτοξευτούν δέκα λεπτά αφού δοθεί η τελική εντολή –διάστημα δυστυχώς αρκετό για να παρθεί η απόφαση καταστροφής του πλανήτη). Στον «αντι-πυρηνικό» κόσμο πάντα ανακύπτει μια συζήτηση σχετικά με την τακτική που είναι καλύτερο να ακολουθήσουμε. Πολλοί ακτιβιστές κάνουν ό,τι μπορούν σύμφωνα με αυτό που πιστεύουν πως θα είναι πιο αποτελεσματικό και έχοντας, πραγματικά, τις καλύτερες προθέσεις.

Όλα αυτά μας δυσκολεύουν αρκετά, επειδή πιστεύουμε πως η πραγματική συζήτηση δεν αφορά στην εξάλειψη των πυρηνικών αλλά στο γιατί οι ΗΠΑ επιμένουν να είναι ο «νταής» ολόκληρου του κόσμου. Αν υπήρχε μια αληθινή πρόθεση εκ μέρους των ΗΠΑ προς τον αφοπλισμό δε χωρά αμφιβολία πως οι υπόλοιπες χώρες θα ακολουθούσαν. Η Ρωσία, η Κίνα και τώρα η Κορέα διατηρούν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια ως μέρος της πολιτικής τους για ασφάλεια ενάντια στις ΗΠΑ. Η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρούν τα δικά τους οπλοστάσια επειδή θέλουν να νιώθουν ότι κατέχουν σημαντική θέση στον κόσμο καθώς δυσκολεύονται ακόμη να συνέλθουν από την απώλεια των αυτοκρατοριών τους. Η Ινδία και το Πακιστάν είναι διαφορετικές περιπτώσεις αλλά αν δέχονταν αρκετή πίεση από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα θα άλλαζαν γνώμη. Χωρίς τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ ο πυρηνικός εξοπλισμός του Ισραήλ δε θα υπήρχε.

Έτσι στο μέτρο που δεν μπορούμε να έχουμε μια συζήτηση για το τι πρέπει να κάνουμε αναφορικά με το στρατιωτικο-τραπεζικο-βιομηχανικο-μηντιακό σύμπλεγμα των ΗΠΑ αισθανόμαστε –και σ’ αυτή την περίπτωση- αδύναμοι καθώς συνεχίζουμε να επαναλαμβάνουμε: Παροπλίστε τα Πυρηνικά Οπλοστάσια Τώρα!

Πώς θα αλλάξει ο κόσμος;

Θα αλλάξει όταν οι άνθρωποι θα έχουν την ευκαιρία να ξυπνήσουν. Μέχρι πριν πολύ λίγο καιρό η πλειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού βρισκόταν σε μια από τις δυο ακόλουθες καταστάσεις: 1) «Κοιμισμένοι» -σηκώνονταν απ’ το κρεβάτι, πήγαιναν στη δουλειά ή τις σπουδές τους, συγκεντρώνονταν για να παράγουν χρήμα (για τ’ αφεντικά τους), πλήρωναν όλο και μεγαλύτερα χρέη, ζούσαν τη ζωή που η κοινωνία ανέμενε από αυτούς, συνταξιοδοτούνταν και πέθαιναν, δεν έμενε χρόνος για την επανάσταση˙ ή πάλι 2) «Επιβίωναν» -δεν είχαν επαρκή τροφή, εκπαίδευση ούτε πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, ζούσαν σε κατάσταση κρίσιμη και κινδύνευαν κάθε στιγμή να πεθάνουν, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να επιβιώσουν, δεν είχαν χρόνο για επανάσταση.

Υπάρχει επίσης μια τρίτη αλλά πολύ σπάνια κατάσταση: 3) οι «ελίτ» -με πρόσβαση σε χρήμα και εξουσία, δεν τους ενδιαφέρει να αλλάξουν τίποτα γιατί το σύστημα δουλεύει γι’ αυτούς, ελέγχουν το σύστημα έτσι ώστε να υπάρχει μια σωστή αναλογία ατόμων στις προαναφερόμενες καταστάσεις 1) και 2) και κανείς, συνεπώς, να μην έχει χρόνο για την επανάσταση.

Ωστόσο, αυτό που βλέπουμε όλο και περισσότερο σήμερα είναι η ανάδειξη μιας καινούριας κατάστασης: 4) «Η Νέα Ευαισθησία» – είναι νέοι ιδεαλιστές, μορφωμένοι που δεν έχουν δουλειά ούτε ελπίδα να βρουν αλλά έχουν εκπαίδευση και ξέρουν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία. Επίσης, έχουν μια ευαισθησία που αποδίδει αξία στην ανθρώπινη ζωή, το περιβάλλον και τη διαφορετικότητα των μορφών. Είναι η ίδια ομάδα ανθρώπων που εξεγέρθηκε στην Αίγυπτο και την Ισπανία, στη Γουόλ Στρητ και στο Σύνταγμα, στο Μόντρεαλ και το Σαντιάγο.

Μοιάζει πως όλα διαλύθηκαν λίγο-λίγο στο κίνημα Occupy και τους Αγανακτισμένους της 15M, αλλά, στην πραγματικότητα, ο κόσμος αυτός βρίσκεται ακόμα εκεί, επειδή ακόμη δεν μπορεί να βρει δουλειά και περιμένει κάποιο σήμα.

Και, κάποια στιγμή σε κάποιο μέρος της γης θα εμφανιστεί αυτό το σήμα. Θα είναι ένα πολύ μικρό «αποτέλεσμα επίδειξης»[1]. Ήδη αυτή τη στιγμή, από ανάγκη, εκείνοι που βρίσκονται στην κατάσταση 4) κάνουν χιλιάδες πειραματισμούς σε όλα τα μέρη της γης για να μπορέσουν να βγουν από την απόγνωσή τους: πειραματισμούς στον οικονομικό τομέα, σε άλλες μορφές οργάνωσης, στην εκπαίδευση, στις νέες τεχνολογίες, κ.λπ.

Και κάποια στιγμή σε κάποιο μέρος κάτι καινούριο θα μπορέσει να λειτουργήσει. Και αυτό το σήμα θα ακουστεί μέσα σε λίγα λεπτά σε όλο τον κόσμο και η επανάσταση θα συμβεί.

Οι επαναστάσεις δεν προϋποθέτουν απαραίτητα δρόμους πλημμυρισμένους στο αίμα. Ο μισός κόσμος κατέρρευσε μαζί με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αλλά στους δρόμους της Ανατολικής Ευρώπης και των Σοβιετικών Δημοκρατιών δεν έτρεξε καθόλου αίμα. Δεν έγινε καμιά αποκάλυψη.

Ποια είναι, λοιπόν, η Ανθρωπιστική απάντηση απέναντι στην τόση βία;

Καταρχάς έχουμε πάντα κατά νου την αρχή που λέει «Μην εναντιώνεσαι σε μια μεγάλη δύναμη, οπισθοχώρησε μέχρι να εξασθενήσει και τότε προχώρα με αποφασιστικότητα». Αν η ζωή σου είναι σε κίνδυνο, μην κάνεις κάτι που θα τη βάλει σε μεγαλύτερο κίνδυνο. Αν πρέπει να φύγεις, φύγε. Πάρε την οικογένειά σου και πηγαίνετε σε κάποιο άλλο τόπο. Αν άνθρωποι που δε σε σέβονται πλησιάζουν οπλισμένοι την πόλη σου, φύγε. Αν δεν μπορείς να φύγεις, υπάκουσε χωρίς αντίρρηση τις διαταγές τους και μην τους δίνεις κανένα λόγο για να σε βλάψουν. Δυστυχώς αυτές οι συμβουλές είναι αναγκαίες ακόμα σε όσους αντιμετωπίζουν τις πιο ακραίες καταστάσεις και οι καρδιές μας συνοδεύουν όλους όσοι βρίσκονται εν μέσω οποιαδήποτε ένοπλης σύρραξης σ’ αυτό τον κόσμο.

Δεύτερον, για μας τους υπόλοιπους: πρέπει να είμαστε σε επιφυλακή γι’ αυτό το σήμα. Πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να παραμείνουμε ξύπνιοι ή να βελτιώσουμε το επίπεδο της αφύπνισής μας, και από αλληλεγγύη πρέπει να βοηθήσουμε και άλλους να ξυπνήσουν και να συνοδέψουν μαζί μας αυτή τη νέα ευαισθησία. Πρέπει να υποστηρίξουμε αυτό που πραγματικά πιστεύουμε: την αξία της ζωής και την επίτευξη της ειρήνης μέσω της μεθοδολογίας της ενεργής μη βίας.

Ευτυχώς ο όγκος αυτών που βρίσκονται στην κατάσταση 4) αυξάνεται ενώ ταυτόχρονα το οικονομικό σύστημα καταρρέει όλο και πιο γρήγορα. Και έτσι κάποια στιγμή ένα κρίσιμο νούμερο ανθρώπων θα ξεπεράσει όλα τα στατιστικά προγνωστικά και το σήμα θα φτάσει. Ο μόνος μας φόβος είναι να προλάβουμε να διακρίνουμε αυτό το σήμα πριν κάποιος τρελός αποφασίσει να εκτοξεύσει την επόμενη πυρηνική κροτίδα.

Έχουμε πολλή και επείγουσα δουλειά να κάνουμε!

[1] Τα αποτελέσματα επίδειξης (demonstration effects) είναι αποτελέσματα στη συμπεριφορά των ατόμων που προκαλούνται από την παρατήρηση των πράξεων των άλλων και των συνεπειών τους.