Ο «Κανονισμός Απελάσεων», όπως θα ήταν πιο σωστό να ονομάζεται, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μετατόπισης της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία χαρακτηρίζει την ανθρώπινη μετακίνηση ως απειλή, για να δικαιολογήσει παρεκκλίσεις από τις εγγυήσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Στις 11 Μαρτίου 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μια νέα πρόταση για Κανονισμό Επιστροφών, προς αντικατάσταση της ισχύουσας Οδηγίας Επιστροφών. Πίσω από τον ευφημιστικό τίτλο, η πρόταση περιγράφει μέτρα καταναγκαστικά, τραυματικά, και μέτρα που παραβιάζουν δικαιώματα, με βάση την επιτακτική ανάγκη αύξησης των ποσοστών απέλασης. Αντί να εστιάζει στην προστασία, τη στέγαση, την υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση, ο προτεινόμενος Kανονισμός βασίζεται σε τιμωρητικές πολιτικές, κέντρα κράτησης, απέλαση και επιβολή.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη έχουν καταστήσει ολοένα και περισσότερο την ποινικοποίηση, την επιτήρηση και τις διακρίσεις ως τα βασικά εργαλεία της διακυβέρνησης της μετανάστευσης – αντί για την προστασία, την ασφάλεια, τα μέτρα κοινωνικής ένταξης, την επέκταση
ασφαλών και νόμιμων διόδων και τις άδειες διαμονής που βασίζονται στα δικαιώματα. Οι 200 οργανώσεις που συνυπογράφουν το παρακάτω κείμενο είναι κατηγορηματικές: ο Kανονισμός αυτός πρέπει να απορριφθεί. Προσανατολίζεται στην κράτηση, την απέλαση, την εξωτερίκευση και την τιμωρία, ιδίως των ατόμων που υφίστανται φυλετικές διακρίσεις, και θα έχει ως αποτέλεσμα να οδηγηθούν περισσότερα άτομα σε νομικό κενό και επικίνδυνες συνθήκες. Καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσύρει την πρόταση και καλούμε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να την απορρίψουν στην παρούσα μορφή της.
Σύμφωνα με τις διακόσιες οργανώσεις και το κείμενο που έδωσαν στη δημοσιότητα, η πρόταση πρέπει να απορριφθεί για εννέα λόγους:
- Προβλέπει απελάσεις προς χώρες εκτός ΕΕ με τις οποίες τα υπό απέλαση άτομα δεν έχουν κανένα προηγούμενο δεσμό και προβλέπει πάλι σε χώρες εκτός ΕΕ την δημιουργία κέντρων κράτησης μέχρι την απέλασή τους (Άρθρα 4, 17).
- Απαιτεί από τα κράτη να λάβουν μέτρα για τον εντοπισμό ανθρώπων που διαμένουν παράτυπα στην επικράτειά τους, πολιτική που ανοίγει τον δρόμο για την επέκταση ρατσιστικών πρακτικών αστυνόμευσης και επιχειρήσεων ελέγχου μετανάστευσης, που καλλιεργούν τον φόβο στις φυλετικά στοχοποιημένες μεταναστευτικές κοινότητες (Άρθρο 6).
- Εξωθεί περισσότερους ανθρώπους στην παρανομία και στο νομικό κενό, καθώς με την έκδοση διαταγών απέλασης παράλληλα με οποιαδήποτε απόφαση που τερματίζει τη νόμιμη διαμονή, δεν είναι υποχρεωμένα τα κράτη να εξετάσουν άλλες επιλογές σε εθνικό επίπεδο, όπως άδειες διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους, για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, για ιατρικούς ή οικογενειακούς λόγους, καθώς και κατά τη διάρκεια διαδικασιών προσδιορισμού της ανιθαγένειας ή σε άλλες περιπτώσεις όπου η απέλαση δεν είναι δυνατή (Άρθρα 7, 14).
- Επεκτείνεται η διοικητική κράτηση από 18 σε 24 μήνες και διευρύνονται οι λόγοι που την επιβάλουν, εντάσσοντας κριτήρια που στην πράξη καλύπτουν την πλειονότητα όσων έχουν εισέλθει παράτυπα στην Ευρώπη ή είναι χωρίς χαρτιά, σε ευθεία παραβίαση της αρχής της αναλογικότητας και της αναγκαιότητας. Να σημειωθεί εδώ ότι η πρόταση επιτρέπει την κράτηση παιδιών, παρά το γεγονός ότι το διεθνές δίκαιο και τα πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων ορίζουν ρητά πως η κράτηση παιδιών αποτελεί πάντοτε παραβίαση των δικαιωμάτων τους και δεν είναι ποτέ προς το συμφέρον τους. Η αύξηση της χωρητικότητας των κέντρων κράτησης θα δημιουργήσει επικερδείς ευκαιρίες για ιδιωτικές εταιρείες που διαχειρίζονται κέντρα κράτησης, ενθαρρύνοντας την ανάπτυξη μιας ολόκληρης «βιομηχανίας κράτησης» (Άρθρα 29, 35).
- Εισάγει τιμωρητικά και καταναγκαστικά μέτρα εις βάρος ατόμων για τα οποία έχει εκδοθεί απόφαση απέλασης, όπως την υποχρέωση να προσκομίσουν έγγραφα ταυτότητας που μπορεί να μην διαθέτουν, τη διενέργεια σωματικής έρευνας και την έρευνα των προσωπικών τους αντικειμένων, ή τη συνεργασία με τρίτες χώρες για την απόκτηση ταξιδιωτικών εγγράφων. Οι απαιτήσεις αυτές συνοδεύονται από τιμωρητικές και βαριές κυρώσεις σε περιπτώσεις «μη συμμόρφωσης», όπως χρηματικές ποινές, απαγορεύσεις εισόδου, περιορισμούς στην εθελουσία αναχώρηση, αλλά και στέρηση παροχών, επιδομάτων ή αδειών εργασίας (Άρθρα 10, 12, 13, 16, 22, 29).
- Περιορίζεται το δικαίωμα προσφυγής καταργώντας το αυτόματο ανασταλτικό αποτέλεσμα των προσφυγών κατά της εκτέλεσης απόφασης απέλασης. Το ανασταλτικό αποτέλεσμα θα πρέπει είτε να ζητηθεί ταυτόχρονα με την προσφυγή είτε να χορηγηθεί αυτεπαγγέλτως. Αυτό δημιουργεί ένα επιπλέον επίπεδο πολυπλοκότητας τόσο για τα άτομα που κινδυνεύουν με απέλαση όσο και για τις δικαστικές αρχές, ενώ αφαιρεί μια ουσιώδη εγγύηση του δικαιώματος σε αποτελεσματικό ένδικο μέσο (Άρθρο 28).
- Επεκτείνεται η ψηφιακή επιτήρηση και οι παραβιάσεις των προσωπικών δεδομένων, πρακτικές που έχουν ήδη καταγγελθεί από ειδικούς στα ψηφιακά δικαιώματα και τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων (Άρθρα 6–9, 23, 38–41).
- Απουσιάζουν οι δημόσιες εκτιμήσεις και διαβουλεύσεις τόσο στην αρχιτεκτονική του Κανονισμού όσο και στην εν συνεχεία διαπίστωση της αποτελεσματικότητάς του, όπως άλλωστε και σε άλλες πρόσφατες νομοθετικές προτάσεις για τη μετανάστευση.
- Τέλος, απολύτως εσφαλμένα η πρόταση στηρίζεται στην εσφαλμένη παραδοχή, ότι η απέλαση πρέπει να αποτελεί τη μοναδική επιλογή για τα άτομα των οποίων η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί ή των οποίων οι άδειες διαμονής έχουν λήξει ή ανακληθεί. Για να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που αναγκάζονται να ζουν χωρίς καθεστώς νομιμότητας, τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να διασφαλίσουν την πρόσβαση στις υφιστάμενες άδειες που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα και να διευρύνουν τις δυνατότητες πρόσβασης σε ένα ευρύ φάσμα αδειών διαμονής, που να επιτρέπουν στους ανθρώπους να σχεδιάζουν τη ζωή τους, να εργάζονται νόμιμα, να σπουδάζουν και να συμμετέχουν πλήρως σε όλες τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές πτυχές των κοινωνιών στις οποίες ζουν.
Οι διακόσιες οργανώσεις καλούν:
Την ΕΕ να σταματήσει να ικανοποιεί ρατσιστικά και ξενοφοβικά αισθήματα και εταιρικά συμφέροντα, να αντιστρέψει τη τιμωρητική και διακριτική μετατόπιση στην πολιτική μετανάστευσης και, αντιθέτως, να κατευθύνει πόρους σε πολιτικές που βασίζονται στην ασφάλεια, την προστασία και την ένταξη, οι οποίες ενισχύουν τις κοινότητες, διασφαλίζουν την αξιοπρέπεια και εξασφαλίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι μπορούν να ζουν με ασφάλεια ανεξαρτήτως του καθεστώτος τους.
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη να απορρίψουν τα μέτρα απέλασης που βασίζονται σε τιμωρητικές και καταναγκαστικές προσεγγίσεις, υποβαθμίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και πλήττουν δυσανάλογα τους φυλετικά στοχοποιημένους ανθρώπους. Λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες που αναφέρθηκαν παραπάνω, καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αποσύρει την πρόταση αυτή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης να την απορρίψουν.
Διαβάστε όλο το κείμενο που συνυπογράφουν οι οργανώσεις στα ελληνικά εδώ.
