Τα λεγόμενα «καρνάγια» αποτελούν τόπους σημειολογικούς και σημασιολογικούς. Μιας και μιλάμε για έναν τομέα που οι ρίζες του βρίσκονται στη χώρα μας κατά μεγάλη πλειοψηφία στην οικογένεια και στην τοπική «ντοπιολαλιά», οι κώδικες επικοινωνίας και κοινωνικής συμπεριφοράς τόσο εντός όσο και εκτός του επαγγέλματος προκαλούν τον άλλον να μάθει έναν ολόκληρο κόσμο. Τον κόσμο της θάλασσας κατά βάση και έπειτα του θαλάσσιου εμπορίου. Συνδυαστικά, πάντα, με ένα άλλο στοιχείο της φύσης: το υλικό του ξύλου και κάθε υλικό που υπάρχει ήδη δοσμένο ή και παράγεται από δενδροφύτευση στη Γη. Συνεπώς, δεν πρόκειται μόνο για πολιτιστική έκφραση της χώρας, αλλά και για την ίδια τη Φύση της και πώς μπορεί κανείς να την απολαμβάνει χωρίς ζημία, χωρίς να την εξαναγκάζει ή να την βλάψει.
Από το 1930 αρχίζει μια νέα εποχή για την ναυπηγική τέχνη, «οι Σπετσιώτες ναυπηγοί προσαρμόζουν τις κατασκευές τους ανάλογα με τις νέες ανάγκες της εποχής. Ένας σύγχρονος Σπετσιώτης ξυλοναυπηγός που εφάρμοσε νέες τεχνικές ήταν ο αείμνηστος Στυλιανός Στυλιανού (1895-1993) και πολύ παλαιότερα στον Μαστρο-Βασίλη Δελημήτρο, που το 1984 σε συνεργασία με τον αρχαιολόγο Tim Severin και σχέδια του ναυπηγού Colin Moody, ναυπήγησε για λογαριασμό του National Geographic, την σύγχρονη «Αργώ». Ήταν μια παγκόσμια αναγνώριση της σπετσιώτικης ξυλοναυπηγικής τέχνης». [1]
Φωτογραφία από το αρχείο της οικογένειας Κομπόγιωργα.
Η οικογένεια Κομπόγιωργα στις Σπέτσες
Ο κος Αθανάσιος Κομπόγιωργας ανήκει στις οικογένειες του νησιού με ιστορική παράδοση στην Τέχνη της ξυλοναυπηγικής[2] και συνεχίζει ακόμη και σήμερα την καινοτομία ο ίδιος και ο αδερφός του, Γιάννος, με τον πλέον σύγχρονο τρόπο κρατώντας ταυτόχρονα την παράδοση. Βρεθήκαμε στο ιστορικό καφέ του Ρούσσου στις 23 Ιουλίου. Τα δύο αδέρφια Κομπόγιωργα συγκαταλέγονται στην τρίτη γενιά «καραβομαραγκών». Αλλά, μήπως πια δεν θεωρούνται «καραβομαραγκοί», αλλά δημιουργοί, σχεδιαστές της τέχνης του ξύλου;
Φωτογραφία από το αρχείο της οικογένειας Κομπόγιωργα.
Κύριε Κομπόγιωργα, ευχαριστώ πολύ που δεχτήκατε να με συναντήσετε!
Θανάσης Κομπόγιωργας: Εγώ ευχαριστώ πολύ για το ενδιαφέρον και την πρόσκληση. Ας μιλάμε στον ενικό. Θα έρθει κι ο αδερφός μου σε λίγο να τον γνωρίσεις.
Τέλεια! Σε κάθε αρχοντικό σπίτι, συναντάς και ένα κανόνι δίπλα στην είσοδο, στην πόρτα του σπιτιού. Οι Σπέτσες κρατούν την Ιστορία.
Θανάσης: Αν πας προς τον Άγιο Νικόλαο είναι ο πιο χαρακτηριστικός δρόμος με τα κτίρια και την αρχιτεκτονική. Εκεί πρέπει να φανταστείς ότι δεν υπήρχε παραλιακός δρόμος παλαιότερα και τις μεγάλες πόρτες να τις φανταστείς σαν μία μεγάλη είσοδο για να μπει μέσα η βάρκα. Γι’ αυτό υπάρχουν οι ψηλοί τοίχοι και τα παράθυρα είναι ψηλά, απέτρεπαν να μπει η θάλασσα στα σπίτια. Ήταν για τους καπεταναίους που είχαν τα σπίτια ανοιχτά για σκάφη 30 – 40 μέτρων που είχαν τότε, δεν ήταν στο λιμάνι. Έβγαιναν από το σπίτι με τα κουπιά, τα έσπρωχναν προς τη θάλασσα. Στην Επανάσταση φτιάχτηκαν πολλά, για παράδειγμα η ναυαρχίδα της Μπουμπουλίνας, φτιάχτηκαν κρυφά εντός του σπιτιού, τα έφτιαχναν υποτίθεται για εμπορικά διότι η Μπουμπουλίνα είχε την εύνοια και της Ρωσίας. Μετά τα Ορλωφικά, όμως, έβαζαν και τα κανόνια μέσα. Οι Οθωμανοί νόμιζαν πως ήταν μόνο για εμπορικούς σκοπούς.
Φωτογραφία: Κωνσταντίνα Μαρία Κωνσταντίνου.
Παράδοση – Ενασχόληση – Απασχόληση
Πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με τη δημιουργία ξύλινων πλοίων, καραβιών;
Θανάσης: Μέσω του παππού μου, ο οποίος διατηρούσε ξυλοναυπηγείο στις Σπέτσες, μεταφέρθηκαν όλες οι γνώσεις στον πατέρα μου και έπειτα σε εμένα. Ο παππούς μου θεμελίωσε στο νησί τη μέθοδο της σάλας[3] και από γενιά σε γενιά, ήρθε και σε εμένα αυτή η κληρονομιά.
Κι έμαθες τη διαδικασία στο καρνάγιο κατευθείαν, έτσι; Στο ξυλοναυπηγείο;
Θανάσης: Στο ξυλοναυπηγείο. Έχει διαφορά. Καρνάγιο είναι ένας τόπος στον οποίο συντηρούνται τα σκάφη, αφού έχει φτιαχτεί στο ξυλοναυπηγείο. Αλλά, όλος ο κόσμος δεν ξέρει αυτό το πράγμα, το λέει «καρνάγιο». Εδώ και άνθρωποι του συναφιού μας δεν το ξέρουν αυτό. Του παππού μου ήταν ξυλοναυπηγείο – κατασκευή και όχι συντήρηση. Έτσι, απ’ αυτό βιοπορίστηκαν. Ήταν κέντρο ναυπήγησης. Όλο δημιουργούσαν, δεν είχαν τον χρόνο να κάνουν συντήρηση την εποχή του παππού μου και του μπαμπά μας.
Η μέθοδος της σάλας που ανέφερες, συνεχίστηκε και με τον πατέρα; Τώρα, δημιουργείτε καΐκια ή κι άλλα είδη;
Θανάσης: Ναι. Καϊκι είναι ένα ξύλινο σκάφος. Στην Ελλάδα υπάρχουν διαφορετικοί τύποι. Το τρεχαντήρι είναι ένα ξύλινο σκάφος, μετά υπάρχει το πέραμα, το καραβόσκαρο, το λίμπερτυ, ο βαρκαλάς, η κούντουλα. Αυτά είναι διαφορετικά σχήματα, για διαφορετικές χρήσεις, έχουν το καθένα ξεχωριστά πλην και συν, όλα τους κινούνται διαφορετικά, έχουν διαφορετική αντιμετώπιση στον καιρό, στη θάλασσα, διαφορετική πλεύση το ένα απ’ το άλλο και υπάρχουν μέθοδοι για να δημιουργηθούν. Υπάρχει η μέθοδος του μονόχναρου[4] κι υπάρχει κι η μέθοδος της σάλας, του σχεδίου δηλαδή.
Είπες πριν «ξυλοναυπηγείο». Το ξυλοναυπηγείο έχει κλείσει;
Θανάσης: «Ο χώρος που ξεκίνησε ο παππούς μας την επιχείρηση και έπειτα ο πατέρας μας με τον θείο μας, ήταν ιδιωτικός χώρος. Τα παραδοσιακά ναυπηγεία, τα υπόλοιπα, είναι όλα παραχωρήσεις από το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο, είναι από τον Δήμο. Οπότε, καταλαβαίνεις, ότι το αντίτιμο είναι πολύ χαμηλότερα από έναν ιδιωτικό χώρο και είναι πολύ ωραίο αυτό με το Ταμείο, απ’ τον Δήμο. Το 2007 ξεκίνησε η κρίση – το 2011 φύγαμε απ’αυτόν τον χώρο, αλλά όλα τα εργαλεία ήταν δικά μας, οπότε τι κάναμε; Στον δικό μας χώρο, στο δικό μας το οικόπεδο, φτιάξαμε και το ναυπηγικό μας εργαστήριο και το κάναμε σε μοντέρνα πρότυπα. Χάσαμε την άμεση επαφή με τη θάλασσα, να μπορούμε να έχουμε σκάφη υπό (ανα)κατασκευή, επισκευή ή να φτιάξουμε καινούργια πάνω από 10 μέτρα. Το 2011 όταν φύγαμε από τον ιδιωτικό χώρο ήδη είχε προνοήσει ο πατέρας μας και είχε βάλει τις βάσεις για να είναι έτοιμος ο επόμενος χώρος.
Η σημερινή κατάσταση
Σε βρήκα στο Εθνικό Μητρώο ενώ έψαχνα στη λίστα «Σπέτσες» για να δω αν διασώζεται κάποιο ξυλοναυπηγείο σήμερα. Ποιο είναι το σημαντικότερο πρόβλημα σήμερα;
Θανάσης: Για μένα το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ομόνοια στο συγκεκριμένο επάγγελμα.
Βήματα όπως η δημιουργία της Ομάδας Εργασίας και Μελέτης, η υπογραφή του Συμφώνου Συνεργασίας μεταξύ των Υπουργείων πώς τα αξιολογείς;
Θανάσης: Είναι πολύ σημαντικά.
Έχει αλλάξει κάτι στην επιβίωση των ανθρώπων που ζουν στα νησιά κάνοντας αυτό το επάγγελμα ή και τα επιμέρους επαγγέλματα;
Θανάσης: Μέσω του κράτους, όχι, δεν έχει γίνει κάτι.
Εννοείς, μέσω, ενδεχομένως, των Δήμων;
Θανάσης: Στο επάγγελμα αυτό, τώρα το κράτος βάζει τις βάσεις για να βοηθήσει το μέλλον. Το υπερεκτιμάμε όσοι εργαζόμαστε σε αυτόν τον χώρο ότι επιτέλους βλέπουμε κινητικότητα. Δυστυχώς έπρεπε να σταματήσουν πολλοί μάστορες, να σταματήσουν πολλοί καλλιτέχνες, να φτάσει το επάγγελμα κοντά στο μηδέν, να μείνουν λίγα άτομα εν τέλει, προκειμένου να καταλάβουν ότι υπάρχει πρόβλημα. Να βρεθεί σωστή λύση για το θέμα που να είναι στο σωστό δρόμο. Να υπάρξει μία στρατηγική.
Φωτογραφία από το αρχείο της οικογένειας Κομπόγιωργα.
Στους νέους ανθρώπους, πόσο κόστισε η γνωστή ευρωπαϊκή Οδηγία; Έγραφε μέσα για «καταπατητές αιγιαλού» … δεν είναι λιγάκι οξύμωρο, πρώτα, «καταπατητές» και τώρα να μιλάμε για διάσωση της Τέχνης;
Θανάσης: Είναι, βασικά, παγκόσμια πολιτική. Υπάρχουν εταιρείες κολοσσοί κι έχουν ποντάρει δισεκατομμύρια στο να χαθούν πλαστικά σκάφη. Ήρθε η Ευρώπη και είπε στον ψαρά «θα σπάσεις το καΐκι σου και θα σου δώσουμε 200.000 ευρώ». Από τη μία, είχε κάποια βάση ότι και καλά πες ότι ο ψαράς σταματάει, παίρνει μία αποζημίωση, δεν ψαρεύει, πληθαίνει ο αριθμός των ψαριών. Εγώ δεν τα έχω με το σπάσιμο των σκαφών τόσο πολύ, όσο με το τελευταίο ΕΣΠΑ που έκαναν. Το ξύλο αυτό το συντηρούσαν Έλληνες τεχνίτες καρναγιέρηδες, ήξεραν τη γη. Μία οικογένεια βιοπορίζεται απ’ αυτό το καΐκι και στη συντήρηση και όταν είναι έξω στη θάλασσα για να ψαρέψει, για να κάνει ταξίδεμα. Έπρεπε να στηρίξουν την Ξυλοναυπηγική Τέχνη, να τους πουν «εγώ να σας δώσω το ΕΣΠΑ, αλλά θα αλλάξει ο ευρωπαϊκός όρος, θα βάλουμε τους έλληνες τεχνίτες να φτιάξουμε εδώ σκάφη κι ας μην είναι και ξύλινα όλα». Να έβαζαν έναν συγκεκριμένο αριθμό, για παράδειγμα εκατό πλαστικά, είκοσι ξύλινα. Να μπουν στη διαδικασία να τα ξαναφτιάξουν και να τα συντηρούν μετά για να υπάρξει συνέχεια, να υπάρχει κύκλος.
Εκπαίδευση στο εξωτερικό και το μέλλον
Απ’ όσο διαβάζω, έχει γίνει μία Σχολή Ξυλοναυπηγικής στη Σάμο;
Θανάσης: Την περιμένουμε πολλά χρόνια.
Πώς νιώθετε που πήγατε στο εξωτερικό να σπουδάσετε αντί για την Ελλάδα;
Γιάννης: Εγώ θα προτιμούσα την Ελλάδα. Αυτό δεν σημαίνει ότι όταν πήγα στην Αγγλία, υιοθέτησα ο,τιδήποτε είδα μπροστά μου, αλλά, από την άλλη, σαν εμπειρία, μου άρεσε πάρα πολύ. Είναι όμως στενάχωρο που έπρεπε να πάω μέχρι την Αγγλία για να σπουδάσω κάτι στο οποίο η Ελλάδα έχει τόσο μεγάλη παράδοση. Δεν είναι κάτι ολοκαίνουργιο, έχουμε μηχανήματα στην Ελλάδα, δεν είναι ότι η Αγγλία είχε περισσότερα και είναι πιο μπροστά τεχνολογικά μιλώντας ώστε να πάει κάποιος εκεί. Γύρισα για να εργαστώ εδώ. Το τι λέει η καρδιά σου νομίζω αυτό παίζει μεγαλύτερο ρόλο.
Θανάσης: Δεν είναι ότι εμείς δουλέψαμε και με την πρώτη πετύχαμε. Πρέπει να ξεχάσεις το οικονομικό κομμάτι γιατί μπορεί να χρειαστεί να κάνεις κάτι άλλο για λίγο, να μάθεις κι άλλα πράγματα.
Πώς μπορούν τα νέα παιδιά της ηλικίας σου να έρθουν πιο κοντά σήμερα σε αυτήν την Τέχνη;
Γιάννης: Αν σε μία κατάλληλη ηλικία ενταχθούν στο σχολικό πρόγραμμα οι εκδρομές στα εργαστήρια.
Βοηθούν τα social media, η Τεχνητή Νοημοσύνη ώστε ένας νέος να ψαχτεί σε ό,τι τον ενδιαφέρει;
Γιάννης: Σίγουρα, ναι.
Αυτό Θανάση, δεν ίσχυε παλιότερα για σένα. Έπρεπε να το ζήσεις πρώτα ζωντανά χωρίς οθόνες κινητού, τάμπλετ, υπολογιστή.
Θανάσης: Σίγουρα. Σε εμάς έχουν έρθει άνθρωποι που είναι σαράντα ετών, ακόμη και του Πολυτεχνείου, ναυπηγοί του Πολυτεχνείου. Δεν έχουν καμία σχέση με αυτό το αντικείμενο. Άμα δεν ασχοληθείς στην πράξη, δεν το μαθαίνεις. Πώς θα μάθεις να στρίβεις το ξύλο;.
Περιβάλλον και Τεχνολογία
Πώς συμπεριφέρεται στη θάλασσα το πιο δημοφιλές είδος ξύλου, το πεύκο ή κάποιο άλλο είδος ξύλου;
Θανάσης: Υπάρχουν ξύλα που έχουν μεγαλύτερη ελαστικότητα, που έχουν μεγαλύτερη στρέψη, υπάρχουν ξύλα πιο ξερά που έχουν λιγότερη ταλάντωση. Υπάρχουν άλλα όρια θραύσης, άλλη πυκνότητα στο ξύλο. Μπορεί να απορροφήσει περισσότερη υγρασία ή και λιγότερη το ένα με το άλλο.
Έτσι, η επιλογή των ειδών του ξύλου αντιστοιχεί στην επιλογή της τοποθεσίας στο ξύλινο σκάφος για τη μετέπειτα αντοχή του στη θάλασσα. Η προμήθεια ξύλων γίνεται εδώ στο νησί;
Θανάσης: Για λίγο υπήρχε εμπόριο τροπικό, από την Ασία, από την Αφρική, Βραζιλία. Στις Σπέτσες, πλέον, το εμπόριο είναι περιορισμένο. Μπορεί να χρησιμοποιείται το ξύλο κάποιων ευκάλυπτων όταν κλαδεύονται. Τα υγιή σπετσιώτικα πεύκα είναι δυσεύρετα, δύσκολα τα εντοπίζεις για να κάνεις εργασία με το ξύλο τους, γιατί από τις θερμοκρασίες που έχει αναπτύξει εδώ ο τόπος, τα τελευταία χρόνια, χωρίς βροχή, έχουν ξεραθεί, έχουν σκάσει τα ξύλα αυτά. Οπότε, υπάρχουν έμποροι που τα φέρνουν από τη Βόρεια Ελλάδα, είτε από την Αμερική, από συγκεκριμένους τόπους, όπου υπάρχουν συγκεκριμένα ξύλα που καλλιεργούνται για αυτόν τον λόγο. Στην Αγγλία, επίσης, υπάρχουν μέρη τα οποία, οι ξυλοναυπηγοί εκεί καλλιεργούν βελανιδιές, δρύες, μεγαλώνουν δέντρα τα οποία είναι προορισμένα για τη ξυλοναυπηγική. Το έχουμε σκεφτεί κι εμείς εδώ να το κάνουμε. Ορισμένοι δεν πρόσεχαν και στη θέση αυτού που έκοβαν, δεν φύτευαν άλλο. Ένας λόγος που σταμάτησε η ξυλοναυπηγική βιομηχανία ήταν αυτός, υπήρξε έλλειψη δένδρων σε τεράστιες ποσότητες. Εμάς όμως μας αρέσει να υπάρχει κυκλική συνέχεια, σεβόμαστε τη Φύση. Γι’ αυτό και δουλέψαμε και κατασκευάσαμε τα δύο ηλεκτρικά σκάφη.
Είστε οι μοναδικοί στην Ελλάδα;
Θανάσης: Στην Ελλάδα, είμαστε οι πρώτοι που φτιάξαμε ιστιοφόρο ελληνικό, ξύλινο, κι έχουν φτιάξει και στην Πάτμο, είμαστε σε επικοινωνία με τους μαστόρους εκεί, ανταλλάσσουμε πληροφορίες και γνώσεις.
Γυναίκες στη ξυλοναυπηγική
Οι γυναίκες μπορούν να ασχοληθούν με τη ξυλοναυπηγική;
Γιάννης: Πρώτα απ’ όλα, υπήρχε μία καλλιτέχνιδα εδώ στο νησί, η Ναταλία Μελά[5]. Έφτιαχνε κάποια έργα, όχι μόνο με μέταλλα αλλά και με ξύλα. Ο πατέρας μας ήταν φίλος με την Ναταλία Μελά και έτσι μου είπε την ιστορία αυτή. Όταν πρωτοήρθε στο νησί αντιμετώπισε δυσαρέσκεια, γιατί όταν κάποιος είναι εδώ τριάντα χρόνια και δουλεύει, ακόμη κι ένας άνδρας καινούριος να ερχόταν, πάλι τα ίδια θα αντιμετώπιζε.
Θανάσης: Σε ένα μικρό νησί, υπάρχει αυτή η νοοτροπία. Ό,τι νέο είναι ξένο, δυστυχώς.
Γιάννης: Επίσης, τώρα που σπούδαζα στην Αγγλία, εδώ και σαράντα χρόνια που λειτουργεί η Σχολή, είχαμε την πρώτη τάξη στην οποία ήταν περισσότερες οι γυναίκες μαθήτριες. Υπάρχει και μία οργάνωση εκεί, η οποία λέγεται ‘Women in BoatBuilding’[6].
Εδώ στην Ελλάδα, για ποιον λόγο δεν έχουμε μία τέτοια οργάνωση;
Θανάσης: «Γιατί εδώ δεν έχουμε ακόμη το ανοιχτό μυαλό για να μπορούμε να δεχθούμε μία γυναίκα και δεν έχουμε την ευγένεια που χρειάζεται όταν εργαζόμαστε για να λειτουργήσει αρμονικά στον χώρο. Παίζει ρόλο η ανθρώπινη συμπεριφορά ανεξαρτήτως φύλου.
Επικοινωνία – Σχέδια
Να πω ότι η ιστοσελίδα σας[7] είναι υπέροχη. Από πότε λειτουργεί το εργαστήριο;
Θανάσης: Το εργαστήριο είναι από το 2011. Έχουμε ένα τεράστιο αρχείο, έχουμε τόσες πληροφορίες που ακόμη και ο δημιουργός της ιστοσελίδας έφτασε στα όριά του για να μπορέσει να το αποδώσει σωστά.
Σχεδιάζετε κάποια έκθεση, ενδεχομένως, με τις φωτογραφίες σας;
Θανάσης: Έχουν γίνει εκθέσεις στο παρελθόν και ευελπιστούμε να γίνει το Ναυτικό Μουσείο Σπετσών που το έχει βάλει εδώ ο Δήμος ως στόχο.
Σε αυτό το Μουσείο, θα υπάρξει παραδοσιακή προβολή της ταυτότητας του νησιού, αλλά θα είναι κι άλλες οικογένειες εκτός από εσάς;
Θανάσης: Θα είναι όλοι οι άνθρωποι που έχουν ασχοληθεί με αυτό με ξεχωριστό τρόπο.
Κι αυτό πότε σχεδιάζεται να πραγματοποιηθεί;
Θανάσης: Είναι ανοιχτή η ημερομηνία, ο Δήμος συγκεντρώνει πληροφορίες. Απλώς, εμπλέκεται το κράτος, η Περιφέρεια, η Κυβέρνηση. Πάντως ο Δήμος προσπαθεί να μαζέψει υλικό, ναυπηγοξυλουργικό, ναυτικής τέχνης κι όλα τα υλικά γύρω από αυτήν. Ναυτικό θα είναι το μουσείο αλλά ταυτόχρονα θα εμπεριέχει και την Ξυλοναυπηγική.
Ορισμένα παλαιότερα ήθη και έθιμα
Στο τέλος της διαδικασίας κατασκευής ενός ξύλινου σκάφους ή πλοίου γινόταν η λεγόμενη «βάφτιση» και ένα τελετουργικό. Σήμερα υπάρχουν ακόμη τελετουργικά;
Θανάσης: Ξεκινάς ένα σκάφος κι όταν αρχίζεις τα σκαρώματα – τώρα είναι extreme αυτό που θα σου πω – παλιά έσφαζαν έναν κόκορα, του έκοβαν το κεφάλι και το έβαζαν καρφώνοντάς το με μία πρόκα. Ήταν παράδοση αυτό για να έχει καλά ταξίδια. Σήμερα, κάνουμε κάτι άλλο. Το ξύλινο σκάφος έχει σκελετό και είναι γυμνό, μετά το ντύνεις απ’ έξω με σανίδια, κάπως σφηνωτά σαν παζλ φαντάσου. Στα ένα ή δύο τελευταία σανίδια, τα οποία ονομάζουμε «καταφραή» εμείς λέμε, να το πάρει ο καπετάνιος ή αυτός που το χρηματοδοτεί τέλος πάντων, να βάλει μέσα τα χρήματα για να κλείσει η καταφραή, αλλιώς δεν κλείνει με τίποτα. Αν δεν γίνει αυτό λέμε στον καπετάνιο να την κλείσει μόνος του αν μπορεί! (γέλια)». Έχουμε φωτογραφίες με σκάφος εικοσιπέντε μέτρων που κατασκευαζόταν για δυόμιση με τρία χρόνια, είχαν εργαστεί σε αυτό πάρα πολλά άτομα, και τότε υπήρχε αλληλεγγύη. Την τελευταία μέρα πρέπει να ήταν συγκεντρωμένα τουλάχιστον εκατόν πενήντα άτομα, όλο το ναυπηγείο ήταν γεμάτο κόσμο. Και στα τελευταία που φτιάξαμε επίσης ήρθε κόσμος, είναι σαν γιορτή. Στο μέλλον θέλουμε να το κρατήσουμε αυτό γιατί ενώνει, είναι ωραίο, είναι η κουλτούρα μας αλλά… εννοείται χωρίς τον κόκορα! (γέλια) Άλλοι σφηνώνουν ένα κέρμα στο άλμπουρο για καλή τύχη.
Κίνδυνοι επαγγέλματος
Στην κατασκευή τί είναι αυτό που σας παιδεύει κάθε φορά;
Γιάννης: Πρέπει να έχεις συνεχώς έναν καθαρό στόχο, προνοητικότητα. Και πρέπει πάντα να βρίσκεις λύσεις σε κάποιο πρόβλημα.
Θανάσης: Όταν είσαι πολυμήχανος και ξέρεις τι κάνεις και το έχεις μελετήσει, υπάρχει λογικού βαθμού δυσκολία. Ας πούμε για μένα δύσκολο είναι να δουλέψω με το ιρόκο[8] όταν είναι η στιγμή για το πολύ τρίψιμο. Έχω αποκτήσει αλλεργία πλέον σε αυτό το ξύλο, μου είναι δύσκολο.
Παλαιότερα, είχαν μεγαλύτερα προβλήματα υγείας, όπως για παράδειγμα με τις αλλεργίες;
Θανάσης: Υπάρχουν ξύλα που χτυπούν στην καρδιά, στους πνεύμονες. Ο Γιάννος αυτό το έχει περάσει ως μάθημα στην Αγγλία κι εγώ προσπαθώ από την εμπειρία κι από τη δική μου σχολή, να προστατεύομαι για να κάνω κάτι σωστά.
Έχετε να προσθέσετε κάτι;
Θανάσης: Να πούμε ότι έχουν γίνει σχολές, για παράδειγμα στο Πέραμα, αλλά δεν πάνε άτομα! Πρέπει να γίνει πρόταση στο σχολείο ως θεσμό, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Από τη μυθολογία όταν ήμασταν παιδάκια πήραμε ερεθίσματα, ας μπει στο σχολείο το κομμάτι της ξυλοναυπηγικής για να υπάρξει αποτέλεσμα στο μέλλον.
Να πούμε επίσης ότι πλέον, από κάτω από την Αρμάτα, θα είμαστε κι εμείς στο καινούργιο μέρος, από κάτω από το δάσος, στη θάλασσα. Ο Δήμος μερίμνησε για να έχουμε έναν χώρο κοντά στη θάλασσα.
Φωτογραφία: Κωνσταντίνα Μαρία Κωνσταντίνου.
Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας και για την ουσιαστική συζήτηση που είχαμε, για το μοίρασμα της δουλειάς σας. Θα πω … εις το επανιδείν!
Θανάσης και Γιάννης: Εμείς σε ευχαριστούμε πολύ και σε περιμένουμε πάλι στο νησί μας!.
Ευχαριστίες
Θα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Αθανάσιο Κομπόγιωργα για την εγκάρδια συζήτησή μας όπως και τον αδερφό του Γιάννη, την άμεση απάντηση και απόκριση στο αίτημά μου, καθώς και για τη συναίνεσή τους όσον αφορά την παραχώρηση της άδειάς για την ανάρτηση των φωτογραφιών τους, στο παρόν κείμενο. Τους εύχομαι πάντα να δημιουργούν με μεράκι όμορφα καΐκια, σκάφη και πλοία στην επαγγελματική διαδρομή τους. Οι φωτογραφίες, που δεν αφορούν το εργαστήριο ή τις παλιές φωτογραφίες της οικογένειας, ανήκουν στη γράφουσα.
Παραπομπές
[1] https://www.naftotopos.gr/index.php/el/information/arthra-dimosieymata/211-traditional-shipbuilding-articles/378-spetses-naval-architecture, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025. https://spetses.wordpress.com/tekmiria, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[2] Επίσημη ιστοσελίδα: https://woodenboat.gr/, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025. Facebook: https://www.facebook.com/KompogiorgasWoodenboats/ , τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025. Instagram: https://www.instagram.com/kompogiorgas_woodenboats/ , τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[3] «Η μέθοδος του ναυπηγικού σχεδιαστικού δαπέδου (σάλα) αποτελεί τη μόνη εξελίξιμη και ασφαλή μέθοδο για κατασκευή πλοιαρίων μεγάλου μεγέθους, καθώς δίνει καλύτερη συμμετρία στο σχήμα τους και πιο ομαλές καμπύλες στη γάστρα τους». https://tinyurl.com/yjydsvmp , τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[4] «Ήταν γνωστή παλιά στα ξυλοναυπηγεία με το όνομα των ειδικών χναριών «μονόχναρα», τα οποία χρησιμοποιούνται για το σχεδιασμό των βασικών στοιχείων του σκελετού του σκάφους». https://tinyurl.com/yjydsvmp, τελαυταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[5] Η Ναταλία Μελά ήταν η εγγονή του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά και της Ναταλίας Δραγούμη, https://archive.ert.gr/55886/, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[6] http://www.womeninboatbuilding.com/& https://www.efbww.eu/about-efbww/organisation, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[7] https://woodenboat.gr/, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
[8] http://mantanis.users.uth.gr/Domi-Xylou.pdf, σελ. 136, τελευταία πρόσβαση: 17/08/2025.
