Από το Δίκτυο Ανθρωπιστικών Ειδήσεων Υγείας REHUNO Health εγκαινιάζουμε έναν τόπο ανταλλαγής απόψεων όπου υπάρχει μια νέα ματιά στην καθημερινή ζωή βασισμένη σε μια βιωματική και υπαρξιακή ψυχολογία (την Ψυχολογία του Νέου Ανθρωπισμού), η οποία μας παρέχει μια προοπτική και προτάσεις για προσωπική εργασία, ώστε να μπορέσουμε να βρούμε ένα πλήρες νόημα στην ύπαρξή μας και μια ζωή απαλλαγμένη από περιττά βάρη και πόνο. Επομένως, δεν είναι μια θεραπευτική ψυχολογία ή μια ψυχολογία που ασχολείται με οποιαδήποτε παθολογία, αλλά απευθύνεται σε οποιονδήποτε θέλει να κατανοήσει τον εαυτό του και να έχει τα εργαλεία, αν το επιθυμεί, για να ξεκινήσει μια θετική αλλαγή στη ζωή του. Η ψυχολογική ευημερία είναι αναμφίβολα μια από τις βάσεις της ολοκληρωμένης υγείας, γι’ αυτό και είναι μια πτυχή που πρέπει να αντιμετωπιστεί.

Σας καλούμε να εφαρμόσετε αυτές τις προτάσεις στην πράξη, αλλά και να επικοινωνήσετε μαζί μας και να μας πείτε την εμπειρία σας. Γράψτε μας!

Γράφει ο Jordi Jiménez

Σήμερα θα μιλήσουμε για ένα μεγάλο θέμα που είναι πολύ σημαντικό για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί η συνείδησή μας και να κατανοήσουμε τις ρίζες των συγκρούσεών μας. Την κατοχή.

Οι εντάσεις (για τις οποίες έχουμε ήδη μιλήσει σε προηγούμενα άρθρα) έχουν να κάνουν, βασικά, με επιθυμίες ή προσδοκίες για κάτι που ελπίζουμε να αποκτήσουμε ή με φόβους που ελπίζουμε ότι δεν θα γίνουν πραγματικότητα. Για παράδειγμα, ας πούμε ότι θέλω να αποκτήσω κάτι που δεν έχω ακόμα, είτε πρόκειται για ένα αντικείμενο, μια κατάσταση ή ένα πρόσωπο. Ενώ προσπαθώ να αποκτήσω αυτό το κάτι, δημιουργείται μια φυσιολογική ένταση αναζήτησης, ανάλογη με αυτόν τον στόχο.

Τη στιγμή που αποκτάμε το αντικείμενο που αναζητάμε, η ένταση εξαφανίζεται. Αν το «αντικείμενο» που επιτεύχθηκε έχει μεγάλη αξία για μένα, τη στιγμή της απόκτησής του, εμφανίζεται ο φόβος της απώλειάς του, οπότε δημιουργείται μια άλλη ένταση, σε αυτή την περίπτωση της απώλειας. Και στις δύο περιπτώσεις η ένταση αυτών των εντάσεων θα είναι ανάλογη της αξίας ή της σημασίας που αποδίδω στο εν λόγω αντικείμενο.

Όταν μιλάμε για ένα «αντικείμενο» αναφερόμαστε σε ένα νοητικό αντικείμενο.

Ένα πρόσωπο αντιπροσωπεύεται για τη συνείδηση ως νοητικό αντικείμενο, ένας τόπος είναι επίσης νοητικό αντικείμενο, μια κατάσταση, μια δουλειά, ακόμη και κάτι τόσο άυλο όσο το κύρος, η δικαιοσύνη ή η σιωπή είναι για τη συνείδησή μας νοητικά αντικείμενα που μπορεί να τα επιθυμούμε, να τα αποκτήσουμε αλλά και να τα χάσουμε.

Ας πάρουμε ως παράδειγμα ένα αγαπημένο πρόσωπο με το οποίο επιθυμώ να είμαι μαζί, με το οποίο θέλω να έχω μια σχέση, να μοιραστώ όλη μου τη ζωή ή ακόμη και να δημιουργήσω μια οικογένεια και να γεράσω μαζί με αιώνια αρμονία και αγάπη. Λοιπόν, μπορούμε να το πούμε ή να το νιώσουμε με πολλούς τρόπους, ο καθένας πιο όμορφος, αλλά στο βάθος υπάρχει μια ένταση να «πάρω» τη φυσική παρουσία αυτού του ανθρώπου και να έχω όλες εκείνες τις ειδυλλιακές εικόνες του μέλλοντος για μένα που συνδέονται μαζί του/της. Αισθάνομαι την ένταση να τα πετύχω όλα αυτά, όχι μόνο για το πρόσωπο, αλλά και για όλα όσα μπορεί να συνεπάγεται. Αν όλα πάνε καλά, καθώς εγκαθιδρύω και εδραιώνω αυτή τη σχέση, η ένταση να την αποκτήσω εξαφανίζεται, γιατί προφανώς νιώθω ότι την «έχω» ήδη.

Σε κάθε περίπτωση, η ένταση να αποκτήσω όλα τα υπόλοιπα που συνδέονται με αυτή τη σχέση (οικογένεια, ζωή, μέλλον…) συνεχίζεται. Ωστόσο, εμφανίζεται μια νέα ένταση που δεν υπήρχε προηγουμένως και αυτή είναι ο φόβος να χάσω αυτή τη σχέση και όλα όσα συνεπάγεται, ο φόβος να χάσω αυτό το «αντικείμενο» με όλα τα παρελκόμενά του, το οποίο αποτελεί πλέον μέρος του εσωτερικού και εξωτερικού μου κόσμου, οπότε αισθάνομαι ότι το «έχω». Και αν το έχω, μπορώ να το χάσω, οπότε εμφανίζεται ο φόβος.

Οι σχέσεις των ζευγαριών είναι γεμάτες από κτητικές συζητήσεις

«Είμαι δικός/ή σου», «είσαι δικός/ή μου», «ανήκεις σε μένα», «είσαι η ζωή μου» κ.λπ. κ.λπ. Η αφήγηση της κατοχής στην υποτιθέμενη αγάπη για τον άλλον είναι ατελείωτη. Λέω «υποτιθέμενη αγάπη» γιατί κατά βάθος αυτό που επιδιώκεται είναι να «έχω» τον/την άλλο/η, να τον/την κατέχω και αν η αληθινή αγάπη έχει κάτι, αυτό είναι ότι είναι αποστασιοποιημένη. Αλλά γι’ αυτό θα μιλήσουμε κάποια άλλη φορά.

Το ίδιο συμβαίνει και με μια δουλειά που πρέπει να αποκτήσω για να επιβιώσω και που από τη στιγμή που την έχω φοβάμαι μήπως την χάσω, με ό,τι αυτό σημαίνει για την επιβίωσή μου. Και τι γίνεται με το κύρος; Πόση ενέργεια, δηλαδή πόση ένταση χρησιμοποιείται καθημερινά για να αποκτήσουμε κοινωνικό κύρος, συλλογική αναγνώριση, ένα επιφώνημα ή ένα χειροκρότημα από αυτούς που μας ενδιαφέρουν, που εξυψώνει την εικόνα μας και πόση ένταση υπάρχει στο φόβο να χάσουμε αυτό το κύρος όταν το έχουμε. Όπως βλέπετε είναι ένα άυλο αντικείμενο, κάτι που δεν υπάρχει πουθενά, στην πραγματικότητα, κάτι σχεδόν ανύπαρκτο, αλλά για τη συνείδηση εξακολουθεί να είναι ένα νοητικό αντικείμενο και επίσης ένα αντικείμενο μεγάλης επιθυμίας γι’ αυτήν.

Φυσικά, ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και έχει τις προτιμήσεις, τα γούστα, τα σχέδια, τα αντικείμενα του πόθου και τις εικόνες για το μέλλον. Το αντικείμενο που για ένα άτομο έχει πολύ μεγάλη αξία (και, επομένως, το άτομο αυτό υφίσταται μεγάλη ένταση γι’ αυτό, είτε από επιθυμία να το αποκτήσει είτε από φόβο για την απώλειά του) για ένα άλλο άτομο μπορεί να μην έχει καμία σημασία, οπότε δεν θα νιώθει σχεδόν καθόλου ένταση γι’ αυτό. Η ένταση ορισμένων εντάσεων είναι απλώς μια αντανάκλαση της έντασης της επιθυμίας που κρύβεται πίσω από ορισμένα αντικείμενα. Φιλοδοξίες για τις οποίες κάποιοι θα έδιναν και τη ζωή τους, θεωρούνται γελοίες από άλλους. Τέτοια είναι η ανθρώπινη ποικιλομορφία και η έλλειψη κατανόησής της, η πηγή τόσων μαχών.

Επιθυμίες και φόβοι που δημιουργούν ένταση

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε με ένα πλήθος παραδειγμάτων για κάθε είδους αντικείμενα επιθυμίας, πολλά από τα οποία είναι εντελώς απατηλά. Σε όλες τις περιπτώσεις θα ανακαλύπταμε το ίδιο πράγμα: επιθυμίες και φόβους που δημιουργούν ένταση. Και όταν αυτή η ένταση είναι υπερβολική, όταν ξεπερνά ορισμένα όρια, μπορεί να καταλήξει να παράγει κάθε είδους βία. Ο μηχανισμός της κατοχής και οι υπερβολικές εντάσεις που δημιουργούνται δεν παράγουν μόνο σωματική βία εναντίον άλλων ανθρώπων αλλά και ψυχολογική βία, σεξουαλική ή έμφυλη βία (λόγω επιθυμιών ή φόβων που θέλει κανείς να επιβάλει στην/στον σύντροφο), οικονομική βία εναντίον άλλων (λόγω της υπερβολικής επιθυμίας για πλούτο), φυλετική βία (λόγω του φόβου για τον άλλο) ή ηθική βία (λόγω της επιβολής πεποιθήσεων, προτύπων ή ιδεών στους άλλους).

Τόσο απλός είναι ο μηχανισμός της κατοχής. Μια πολύ φυσική ένταση που βασίζεται στην επιθυμία και τον φόβο και που λειτουργεί πάντα στη βάση όλων των μηχανισμών της συνείδησής μας. Ό,τι κάνουμε και ό,τι συναντάμε στη ζωή μας εμπίπτει στη σφαίρα της κατοχής. Ό,τι περνάει κάτω από τη μύτη μας αξιολογείται και μετριέται αυτόματα για να δούμε αν ικανοποιεί τις μυριάδες επιθυμίες μας ή αν αποφεύγει τους φόβους μας. Είναι μια εργασία που η συνείδηση κάνει συνεχώς και αυτόματα, χωρίς να της ζητηθεί να το κάνει. Και όταν αυτή η κτητική παρόρμηση είναι υπερβολική, παράγει κάθε είδους συγκρούσεις και βία.

Τι μπορεί να γίνει λοιπόν, αν πρόκειται για έναν αναπόφευκτο μηχανισμό;

Πρώτα απ’ όλα, να κατανοήσουμε πώς λειτουργεί ο μηχανισμός στον καθένα και την καθεμία μας. Ποια είναι τα μεγαλύτερα αντικείμενα του πόθου μας, οι μεγαλύτεροι φόβοι μας αλλά και όλα όσα είναι λιγότερο σημαντικά για εμάς, λιγότερο αγχωτικά. Οι επιθυμίες δεν μπορούν να ξεπεραστούν γιατί χωρίς αυτές δεν θα υπήρχαν έργα, δεν θα υπήρχε αναζήτηση, δεν θα υπήρχε δραστηριότητα, δεν θα υπήρχε εξέλιξη, δεν θα υπήρχε δυναμική… με λίγα λόγια, δεν θα υπήρχε ζωή.

Μπορούμε όμως να κάνουμε κάτι: να «εξυψώσουμε την επιθυμία». Τι σημαίνει να εξυψώνουμε τις επιθυμίες; Σημαίνει ότι αντί να αντιμετωπίζουμε ή να αντιστεκόμαστε σε κάτι αναπόφευκτο όπως ο μηχανισμός της επιθυμίας (βλ. Οι αρχές της έγκυρης δράσης), μπορούμε να αξιοποιήσουμε τη δύναμη αυτής της παρόρμησης και να της δώσουμε μια νέα κατεύθυνση (όπως στις πολεμικές τέχνες), δηλαδή οι επιθυμίες να στοχεύουν σε υψηλότερα, πιο ενδιαφέροντα αντικείμενα και στόχους.

Να επιθυμούμε μια νέα κατεύθυνση, ένα νέο νόημα στη ζωή μας που να δείχνει προς τη συνοχή και να φερόμαστε στους άλλους όπως θέλουμε να μας φέρονται, για παράδειγμα, ή να επιθυμούμε έναν πιο δίκαιο και πιο ανθρώπινο κόσμο για όλους, για παράδειγμα.

Θέτουμε την πρόθεση και την επιθυμία προς μια κατεύθυνση που υπερβαίνει τον εαυτό μας, τον άμεσο κόσμο μας και ακτινοβολεί προς τους άλλους, προτείνοντας μια θετική αλλαγή κατεύθυνσης. Επιθυμώντας τέτοια πράγματα γνωρίζουμε ότι τέτοια αντικείμενα μπορεί να μην επιτευχθούν, αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι το να πηγαίνουμε προς τα εκεί από μόνο του έχει ήδη συνοχή, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Με αυτόν τον τρόπο, αντί να αντιστεκόμαστε στις επιθυμίες (κάτι που είναι αδύνατο), τις εξυψώνουμε και τις βάζουμε να εργαστούν για τους καλύτερους σκοπούς.

Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens