Συνήθως οι άνθρωποι έχουν την τάση να αποκτούν εξουσία. Είτε πρόκειται για οποιονδήποτε υπάλληλο γραφείου που φιλοδοξεί να γίνει αφεντικό ή ιδανικά διευθύνων σύμβουλος, για να μπορεί να παίρνει όλο και πιο σύνθετες αποφάσεις. Ο δημόσιος υπάλληλος επιδιώκει να γίνει προϊστάμενος τμήματος, αρμόδιος υπουργός ή, ακόμα καλύτερα, να διοριστεί υφυπουργός ή υπουργός. Το ίδιο συμβαίνει στις Ένοπλες Δυνάμεις, στο δικαστικό σώμα, στους δημοτικούς συμβούλους που στοχεύουν να γίνουν δήμαρχοι και στους βουλευτές που ονειρεύονται τη Γερουσία. Και έτσι συμβαίνει σε τόσες πολλές περιπτώσεις στις οποίες η συγκέντρωση εξουσίας είναι ο λόγος ύπαρξης των διαφόρων ιεραρχιών.

Γι’ αυτό και η σημερινή χειρονομία της Ιρίνα Καραμάνος είναι τόσο εντυπωσιακή.

Διατηρώντας δεσμό με τον άνθρωπο που εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας πριν από ένα χρόνο, βρέθηκε στη θέση να αποδεχθεί ή όχι τον ρόλο που παραδοσιακά επιβάλλεται στις συντρόφους των Προέδρων, αναλαμβάνοντας τη θέση της “Πρώτης Κυρίας”.

Πρόκειται για ένα αξίωμα που ασφαλώς δεν είναι δημοκρατικά εκλεγμένο, απαιτεί πλήρη απασχόληση, δεν αμείβεται, απορρέει από την πατριαρχική αντίληψη για τη σύζυγο του Προέδρου και στη Χιλή προσθέτει – από κυβέρνηση σε κυβέρνηση – όλο και περισσότερα ιδρύματα υπό την ευθύνη της, προεδρεύοντας στα διοικητικά συμβούλια αυτών των οργανισμών που είναι αφιερωμένοι στις πιο ετερόκλητες δραστηριότητες.

“Η σύντροφος του προέδρου επιλέγεται για να είναι σύντροφος”, δήλωσε πριν από λίγο καιρό η Καραμάνος, “όχι για να είναι πρόεδρος ιδρυμάτων”. Διότι όποιος κατέχει αυτή τη θέση δεν έχει απαραίτητα τα επαγγελματικά προσόντα για να το κάνει, ενώ είναι και πολύ διαφορετικά.

Τον Μάρτιο, η Ιρίνα αποφάσισε να αναλάβει τον ρόλο, αλλά άλλαξε την ονομασία από “Πρώτη Κυρία” σε “Κοινωνικοπολιτιστική Συντονίστρια της Προεδρίας”, υποστηρίζοντας δημόσια ότι τον αναλαμβάνει για να τον διαλύσει εκ των έσω.

Ανακοίνωσε ότι τα ιδρύματα θα μεταφερθούν σύντομα στα αντίστοιχα υπουργεία, ώστε στο μέλλον οι υπουργοί να είναι αυτοί που θα διορίζουν τους προέδρους των ιδρυμάτων, σύμφωνα με κριτήρια επαγγελματικής καταλληλότητας για τον ρόλο, κάτι που αποτελεί θεσμική καινοτομία που επιδιώκει την εντιμότητα και τον εκσυγχρονισμό, εξασφαλίζοντας τη συνέχειά τους στο χρόνο και ενισχύοντάς τα μέσω μεγαλύτερου συντονισμού με τα αντίστοιχα χαρτοφυλάκια.

Τον Μάρτιο, υπήρχαν έξι εξαρτημένα ιδρύματα: Integra (Red de Salas Cunas y Jardines Infantiles), PRODEMU (Promoción y Desarrollo de la Mujer), MIM (Museo Interactivo Mirador, επιστημονικό μουσείο), Artesanías (Artesanías de Chile), FOJI (Fundación de Orquestas Juveniles e Infantiles), Chilenter (Tecnología para todos). Κατά τη διάρκεια των πρώτων 9 μηνών της διακυβέρνησης, η Κοινωνικοπολιτιστική Διευθύντρια της Προεδρίας αναθέτει και μεταβιβάζει τους οργανισμούς αυτούς στα Υπουργεία Παιδείας, Γυναικών και Ισότητας των Φύλων και Πολιτισμού, Τεχνών και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, τα οποία θα διορίσουν τους προέδρους των συμβουλίων που έχουν μείνει κενά.

Χάρη στην καταστατική αλλαγή, θα είναι δυνατή η εκλογή με επαγγελματικά κριτήρια, παρέχοντας προγραμματική σταθερότητα σε κάθε οργάνωση. Αυτή η διαδικασία θεσμικής καινοτομίας αποτελεί ένα μεγάλο επίτευγμα, που αποτιμά τον δημόσιο ρόλο κάθε Ιδρύματος και αναγνωρίζει τη μεγάλη συμβολή που επιτελούν με το έργο τους.

Δεν υπάρχουν άλλες αλλαγές που να σχετίζονται, για παράδειγμα, με το εργασιακό καθεστώς των εργαζομένων αυτών των ιδρυμάτων. Η τροποποίηση του καταστατικού έχει κοινωνικοποιηθεί με τους εργαζόμενους κάθε ιδρύματος, οι οποίοι έχουν χαιρετίσει την πρόταση. Η διαδικασία ήταν σταδιακή και με διάλογο, όπως χαρακτηρίζει τη σχέση του Κοινωνικοπολιτιστικού Συντονισμού με τα σωματεία των ιδρυμάτων.

Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, κάθε ένα από τα ιδρύματα ενισχύεται, ενώ η Ιρίνα Καραμάνος μένει με τα χέρια της ελεύθερα, έχοντας η ίδια κλείσει τις δραστηριότητες που έχουν θεσπιστεί για όποια γίνει στο μέλλον Πρώτη Κυρία, αφήνοντάς την χωρίς καμία απολύτως εξουσία.

Δεν είναι μόνο η ίδια ελεύθερη, αλλά και το αξίωμα απαλλάσσεται από εξουσία, αφήνοντας τους συντρόφους αυτών που κυβερνούν να είναι απλά αυτοί που είναι.

Αποποιούμενη αυτούς τους θεσμούς, η Καραμάνος ασκεί το δικαίωμά της να ηγηθεί της δικής της ζωής και όχι -όπως παραδοσιακά έκαναν οι γυναίκες- να υποκαθιστά το ρόλο του συντρόφου της. Αλλά το κάνει επίσης αδειάζοντας το αξίωμα, έτσι ώστε όλοι οι μελλοντικοί σύζυγοι προέδρων της Χιλής να μην χρειάζεται να αναλάβουν έναν παραδοσιακό, σεξιστικό και αντιδημοκρατικό ρόλο ευθύνης.

Το γραφείο στο Palacio de La Moneda κλείνει έτσι, και οι διάφοροι σύμβουλοι που έχουν οριστεί στην Πρώτη Κυρία δεν βρίσκονται πλέον στις θέσεις τους, επειδή η λειτουργία αυτή καταργείται προκειμένου να αφήσει “ένα ελαφρύτερο κράτος”, σύμφωνα με τα λόγια της Ιρίνα Καραμάνος.

Η χειρονομία της είναι ιστορική, έχει μεγάλη σημασία από φεμινιστική άποψη, υπερασπίζεται το δικαίωμα στην οικονομική αμοιβή για την εργασία και αποκεντρώνει την εξουσία, δίνοντας μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στους οργανισμούς.

Αυτή η εκ των έσω απομάκρυνση της εξουσίας μας φαίνεται ότι είναι μια από τις σημαντικότερες χειρονομίες που έχει πραγματοποιήσει η νέα κυβέρνηση της Χιλής κατά τους πρώτους εννέα μήνες της. “Πρόκειται για μια αποδέσμευση από τη φιλοσοφία της εξουσίας, η οποία είναι σημαντική για όσους από εμάς ασχολούμαστε με την πολιτική”, σχολίασε ο πρόεδρος Γκαμπριέλ Μπόριτς.

Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens