Υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι Χιλιανοί αντιμετωπίζουν υψηλά επίπεδα δυσπραγίας. Περιφερειακές μελέτες επισημαίνουν ακόμη ότι είμαστε μία από τις λιγότερο ευτυχισμένες χώρες της Λατινικής Αμερικής, παρά το γεγονός ότι τα διακηρυγμένα οικονομικά μας πρότυπα, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν και άλλοι δείκτες μας κατατάσσουν μεταξύ των πιο ανεπτυγμένων. Για να μην αναφέρουμε την αισιοδοξία που ξυπνούν σε πολλούς αναλυτές τα υψηλά αποθέματα χαλκού, λιθίου και άλλων φυσικών πόρων, εκτός από αυτά που σχετίζονται με τις δυνατότητες εκμετάλλευσης των καθαρών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Διαθέτουμε επίσης έναν διακριτό πληθυσμό, στον οποίο θα μπορούσαν κάλλιστα να καλυφθούν οι ανάγκες εκατομμυρίων ακόμα κατοίκων, χάρη στους προνομιακούς πόρους της γεωργίας, της δασοκομίας και των θαλάσσιων αποθεμάτων μας. Παρεμπιπτόντως, γνωρίζουμε ήδη ότι το νερό θα εξαντληθεί πολύ νωρίτερα σε άλλα μέρη του κόσμου, καθώς εμείς έχουμε τις πλούσιες πηγές, που τρέχουν από τις βουνοκορφές των Άνδεων προς τη θάλασσα σε εύρος γης.
Επομένως έχουμε απλώς ένα πολιτικό πρόβλημα – την ανικανότητα που έχουμε επιδείξει να διανείμουμε τον πλούτο μας πιο δίκαια. Ως αποτέλεσμα, εκατομμύρια Χιλιανοί εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες φτώχειας, ενώ μια χούφτα ανθρώπων έχει συνηθίσει να απολαμβάνει αγαθά και υπηρεσίες μεγαλύτερες ακόμη και από αυτές που απολαμβάνουν οι πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου. Φαίνεται να κάνει κάποιους ανθρώπους υπερήφανους το γεγονός ότι αρκετοί από τους πολυεκατομμυριούχους μας είναι μεταξύ των πλουσιότερων στον κόσμο, αλλά θα έπρεπε να ντρεπόμαστε για τη δυστυχία που αναδύουν οι χιλιάδες καταυλισμοί, οι παράνομες καταλήψεις γης, η ανεργία και τα ενοχλητικά επίπεδα επισφάλειας. Στον πληθυσμό που υποφέρει προστίθενται τώρα εκατοντάδες χιλιάδες μεταναστών που φτάνουν εδώ με το όνειρο να βρουν καλύτερες ευκαιρίες από αυτές που έχουν στις χώρες καταγωγής τους.
Η πραγματικότητα της φτώχειας και της περιθωριοποίησης ξέσπασε σε εκείνη τη σοβαρή κοινωνική έκρηξη του 2019, ένα φαινόμενο που πραγματικά εκφόβισε την πολιτική τάξη και την επιχειρηματική τάξη, άνοιξε το ενδεχόμενο μιας συνταγματικής συνέλευσης (που αργότερα εκτροχιάστηκε) και επέβαλε ένα πρόγραμμα οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων που φαινόταν πολύ λογικό για την αντιμετώπιση της βαθιάς ανισότητας. Υποσχέσεις και δεσμεύσεις που δόθηκαν από την πολιτική τάξη και τις ομάδες της, οι οποίες όμως, μετά από 10 μήνες κεντροαριστερής κυβέρνησης, δεν έχουν δει ακόμη το φως της ημέρας και ήδη οι συζητήσεις λένε ότι θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε ένα ή δύο χρόνια από τώρα.
Οι καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που έγιναν εμφανείς, εκτός από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία, ανάγκασαν τη δεξιά κυβέρνηση του Σεμπαστιάν Πινιέρα να χορηγήσει μια σειρά από επιδόματα και παροχές υπέρ των φτωχότερων τομέων, καθώς και της ίδιας της μεσαίας τάξης. Ωστόσο, οι νέες αρχές έχουν μέχρι στιγμής αντισταθεί στην επέκταση αυτών των παροχών, υπό το πρίσμα του πληθωρισμού και άλλων επιπτώσεων στην αγοραστική δύναμη που λέγεται ότι αυξήθηκαν από αυτούς τους έκτακτους πόρους που ωφέλησαν εκατομμύρια νοικοκυριά. Είναι ήδη σαφές ότι αποτελεί φρίκη για τους νέους κυβερνώντες να συνεχίσουν να μεταβάλλουν τους ιερούς “μακροοικονομικούς δείκτες”, όπως ακριβώς αποφεύχθηκε κάθε ανισορροπία στο θέμα αυτό από τους θεμελιωτές και συνεχιστές του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου που επέβαλε η στρατιωτική δικτατορία.
Με τη βεβαιότητα ότι οι πολίτες θα ενέκριναν την πρόταση της Συνταγματικής Συνέλευσης για έναν Θεμελιώδη Χάρτη, η κυβέρνηση του Γκάμπριελ Μπόριτς έχει αναβάλλει τις πιο απαιτητικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, χωρίς πρώτα να επιτύχει τον στόχο της έγκρισης ενός νέου κοινωνικού και δημοκρατικού κράτους. Χωρίς να λαμβάνεται υπόψη, όπως αποδείχθηκε στο τελευταίο δημοψήφισμα, ότι τα κύρια λαϊκά αιτήματα περνούν μέσα από μεταρρυθμίσεις όπως η πρόνοια, η υγεία και άλλες, και όχι μέσα από την επιτακτική ανάγκη ενός νέου Συντάγματος.
Έτσι, αν ο λαός ποτέ δεν νοιάστηκε τόσο πολύ για τη θεσμική οδό, τώρα φαίνεται να νοιάζεται πολύ λιγότερο μετά την αποτυχία της πρώτης προσπάθειας και τις 100 ημέρες που το Εθνικό Κογκρέσο χρειάστηκε από αμέλεια για να συμφωνήσει σε μια νέα διαδικασία. Εκείνη που για άλλη μια φορά εξωτερικεύει τις βαθιές κομματικές διαφωνίες, τις διαφωνίες μεταξύ του Προεδρικού Μεγάρου (La Moneda) και των νομοθετών και την επιλογή ότι αυτή τη φορά δεν θα είναι η συντακτική συνέλευση που θα συντάξει στην πραγματικότητα τη νέα μας Magna Carta, αλλά η νομοθετική εξουσία, μέσω των οργάνων που θα διαμορφώσει η εκπροσώπησή της. Δηλαδή, θα την αναλάβει το πιο απαξιωμένο ίδρυμα της χώρας.
Πιστεύουμε ότι θα ήταν μοιραίο για την κυβέρνηση Μπόρις να ποντάρει υπερβολικά στη νέα συντακτική διαδικασία. Θα ήταν μοιραίο να περιορίσει ή να αναβάλει τη φορολογική μεταρρύθμιση, να συνεχίσει να δίνει ζωή στο σύστημα των ιδιωτικών συντάξεων και να αποδειχθεί ανίκανη να αντιμετωπίσει σοβαρά το οργανωμένο έγκλημα και την ανασφάλεια που μαστίζει τους Χιλιανούς. Προφανώς παραιτείται από τη φορολόγηση της ακίνητης περιουσίας, καθώς και από την ενθάρρυνση της καταβολής δικαιότερων μισθών και συντάξεων σε εργαζόμενους και συνταξιούχους. Επίσης, δεν έλυσε τα προγονικά αιτήματα των ιθαγενών λαών με την επέκταση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης και καταστολής στο νότο.
Είναι αλήθεια ότι έχουμε μια χώρα γεμάτη δυνατότητες, όπου οι επενδύσεις και η εργασία μπορούν να είναι πολύ ευοίωνες. Αλλά καμία χώρα στον κόσμο δεν είναι ικανή να λυτρώσει τους φτωχούς και τους περιθωριοποιημένους, εφόσον ανέχεται τον σκανδαλώδη πλούτο – με τη διατήρηση της ιδέας ότι η ευημερία ορισμένων πρέπει αναγκαστικά να στηρίζεται στην εκμετάλλευση της πλειοψηφίας. Όπως έχει υποστηριχθεί πολλές φορές, η ειρήνη εξαρτάται από τη δικαιοσύνη, από το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων, ενώ οι ανισότητες είναι χειρότερες για την ανθρώπινη συνύπαρξη από πολλές στερήσεις, όταν αυτές προκαλούνται από εκείνους που θέλουν να συνεχίσουν να ζουν στο κράτος του κορεσμού. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ανάπτυξη δεν συνεπάγεται απαραίτητα ευημερία.
Είναι περίεργο ότι, υπό το φως των όσων έχουν ήδη βιώσει και της αυξανόμενης δυσφορίας των ανθρώπων, όσοι αυτοαποκαλούνται αριστεροί δεν αμφισβητούν ακόμη πιο έντονα την κληρονομημένη, υπερκαπιταλιστική πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική τάξη. Και μόλις εγκατασταθούν στους δημόσιους θεσμούς, ασπάζονται τον “ρεαλισμό” και τη σύμπλευση με τους τομείς που αντιτίθενται στην κοινωνική δικαιοσύνη, αποκηρύσσοντας την υπόσχεση της επαναστατικής αλλαγής που φώναζαν και υπόσχονταν στους δρόμους όλης της χώρας.
