Κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε μια μεγάλη επιδημική έξαρση, μας υπενθυμίζεται πόσο απροετοίμαστοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την εμφάνιση νέων μολυσματικών ασθενειών. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι γνωρίζουμε πως η επόμενη επιδημία είναι αναπόφευκτη. Και όμως αδυνατούμε να εξασφαλίσουμε επαρκή διαθεσιμότητα και πρόσβαση σε εμβόλια, διαγνωστικά και θεραπείες. Ακριβώς όπως και η δυτικοαφρικανική επιδημία Έμπολα, την περίοδο 2014-16, η πανδημία covid-19 προκαλεί πολλαπλές κριτικές αναθεωρήσεις της παγκόσμιας αντίδρασης και προτάσεις για μεταρρύθμιση συζητούνται σε διάφορα φόρα πολιτικής.
Το οικοσύστημα έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) αποτελεί αναπόσπαστο μέρος κάθε αντιμετώπισης πανδημίας και ο σημερινός κατακερματισμός και οι περιορισμοί του έχουν τεθεί υπό στενή εξέταση, με εκκλήσεις για ένα συνεχές, συντονισμένο σύστημα και πιο βιώσιμη χρηματοδότηση για την ολοκληρωμένη παγκόσμια Ε&Α στον τομέα της υγείας. Μια κρίσιμη πτυχή που λείπει από αυτές τις συζητήσεις, ωστόσο, είναι η σημασία της βιομηχανικής πολιτικής στην καθοδήγηση της Ε&Α για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Στη σημερινή παγκόσμια οικονομία, οι κανόνες και τα κίνητρα που διέπουν τη φαρμακοβιομηχανία δεν είναι σχεδιασμένα για να ανταποκρίνονται στις κρίσιμες υγειονομικές ανάγκες. Αντίθετα, στοχεύουν στην επίτευξη οικονομικών και χρηματοοικονομικών κερδών μέσω της ανάπτυξης και πώλησης ιατρικών τεχνολογιών.
Η ανάπτυξη αρκετών αποτελεσματικών εμβολίων κατά της covid-19 μέσα σε μόλις ένα χρόνο αποτελεί απόδειξη των παγκόσμιων επιστημονικών και τεχνολογικών δυνατοτήτων μας. Δείχνει τι είναι εφικτό όταν υπάρχει πολιτική βούληση και διατίθενται (δημόσιοι) πόροι. Ωστόσο, οι έντονες ανισότητες στην πρόσβαση σε αυτά τα εμβόλια αφήνουν μεγάλα τμήματα του κόσμου εκτεθειμένα στον κίνδυνο της covid-19 και στις επακόλουθες υγειονομικές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Αυτές οι ανισότητες τροφοδοτούνται από έναν συνδυασμό ελέγχου του ιδιωτικού τομέα επί των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των βιομηχανικών δυνατοτήτων, σε συνδυασμό με τον εθνικισμό των εμβολίων από πλούσιες κυβερνήσεις που αγοράζουν την πλειονότητα των δόσεων. Η αποτυχία μας να μεταφράσουμε την τεχνολογική πρόοδο σε μια αποτελεσματική παγκόσμια υγειονομική απάντηση στην πανδημία και να προστατεύσουμε τους πιο ευάλωτους παντού δεν είναι μόνο μια ηθική αποτυχία, όπως επισημαίνει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ Δρ. Τέντρος, αλλά και μια κολοσσιαία αποτυχία των βιομηχανικών μας πολιτικών να ανταποκριθούν στην πιο σημαντική πρόκληση της εποχής μας.
Η ετοιμότητα και η αντιμετώπιση της πανδημίας απαιτεί Ε&Α για την παροχή κρίσιμων τεχνολογιών υγείας, όπως διαγνωστικά, θεραπείες και εμβόλια, και η παγκόσμια φαρμακοβιομηχανία έχει σαφώς βασικό ρόλο να διαδραματίσει. Ωστόσο, για να μπορέσει ένα ολοκληρωμένο οικοσύστημα Ε&Α να παράγει αποτελεσματικά αντίμετρα κατά της πανδημίας που θα είναι διαθέσιμα σε όλους, πρέπει να ενσωματώσει κανόνες και πολιτικές που θα διέπουν σκόπιμα τη συνεργασία μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Αυτό πρέπει να καλύπτει τα κίνητρα και τη χρηματοδότηση και να αποσαφηνίζει τους ρόλους, τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις. Πρέπει να σχεδιάσουμε ένα φαρμακευτικό οικοσύστημα Ε&Α που να είναι συμβιωτικό και όχι παρασιτικό όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο μοιράζεται το ρίσκο και η ανταμοιβή σε όλο τον κόσμο. Πρέπει να είναι κατάλληλο για το σκοπό του, ώστε να παρέχει παγκόσμια ισότιμη πρόσβαση, αντί να ακολουθείται μια συνηθισμένη προσέγγιση στην καινοτομία στον τομέα της υγείας, κατά την οποία οι παγκόσμιες εταιρείες αναπτύσσουν και πωλούν ιδιόκτητα προϊόντα που προορίζονται για τις αγορές των πλούσιων χωρών, αφήνοντας τον υπόλοιπο κόσμο να εξαρτάται από την καλή θέληση των δωρητών, την αναπτυξιακή βοήθεια και τη φιλανθρωπία για να αποκτήσει τελικά πρόσβαση σε αυτές τις σωτήριες για τη ζωή τεχνολογίες υγείας.
Για πολύ καιρό ο κόσμος έχει αποδεχθεί οικονομικές και βιομηχανικές πολιτικές που είναι τυφλές ως προς τις συλλογικές μας ανάγκες υγείας. Τα οικονομικά κέρδη υπερίσχυσαν της υγείας των ανθρώπων και οι προοπτικές κέρδους υπαγόρευσαν ποιες τεχνολογίες υγείας θα αναπτυχθούν και θα διατεθούν πού, βαθαίνοντας τις υπάρχουσες ανισότητες στην υγεία.
Αν η πανδημία του κορωνοϊού μας δίδαξε ένα πράγμα, αυτό είναι ότι η υγεία και η οικονομία είναι βαθιά συνυφασμένες. Πρέπει να υιοθετήσουμε ανθρωποκεντρικές και βιώσιμες οικονομικές πολιτικές που θα προσφέρουν Υγεία για όλους. Ένα νεοσύστατο Συμβούλιο του Π.Ο.Υ., υπό την προεδρία ενός από εμάς (σ.τ.σ της Μαριάνας Ματζουκάτο), θα αρχίσει σύντομα να το εξετάζει αυτό. Τα εμβόλια και άλλες τεχνολογίες υγείας για την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση πανδημιών συχνά επωφελούνται από τη γενναιόδωρη δημόσια υποστήριξη της Ε&Α. Επομένως, υπάρχει ισχυρή επιχειρηματολογία ότι αυτές οι τεχνολογίες δεν πρέπει να βρίσκονται υπό τον έλεγχο μιας χούφτας ιδιωτικών εταιρειών, αλλά να θεωρούνται παγκόσμια κοινά αγαθά υγείας, διαθέσιμα και προσβάσιμα σε όλους όσους τα χρειάζονται. Πρέπει να επανασχεδιάσουμε την υποκείμενη βιομηχανική πολιτική, ώστε να λειτουργήσει υπέρ της δημόσιας υγείας και να εξετάσουμε προσεκτικά τους κανόνες και τις πρακτικές πνευματικής ιδιοκτησίας. Πρέπει να υιοθετήσουμε και να επιβραβεύσουμε τη διαφάνεια και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, τεχνολογιών και πλατφορμών για το κοινό καλό, αντί να υπερασπιζόμαστε τα μονοπώλια και το απόρρητο. Δεδομένων των μαζικών δημόσιων επενδύσεων σε αυτές τις τεχνολογίες, πρέπει να προωθήσουμε την ανοικτή επιστήμη και τη συλλογική νοημοσύνη για την Ε&Α για την αντιμετώπιση της πανδημίας, όχι την ιδιωτική επιδίωξη ενοικίασης.
Η ανάπτυξη ενός οικοσυστήματος φαρμακευτικής Ε&Α που θα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά κρίσιμες παγκόσμιες ανάγκες υγείας αποτελεί απόλυτη προτεραιότητα. Για να πραγματοποιηθεί θα χρειαστεί πολύ περισσότερα από τον παγκόσμιο συντονισμό και τη βιώσιμη χρηματοδότηση. Θα χρειαστεί να αποκαταστήσουμε τους κανόνες με τους οποίους παίζει η βιομηχανία και να διαμορφώσουμε βιομηχανική πολιτική με σαφή σκοπό και αποστολή να συνεργαστούμε με ερευνητές και ιδρύματα δημόσιας υγείας για την παροχή της απαραίτητης καινοτομίας στον τομέα της υγείας με έγκαιρο και δίκαιο τρόπο για όλους τους ανθρώπους παγκοσμίως. Ταυτόχρονα, πρέπει να επανεξετάσουμε τη συλλογική μας παγκόσμια διακυβέρνηση στον τομέα της υγείας, ώστε κάθε περιοχή του κόσμου να μπορεί και να συνεισφέρει ανάλογα με τις δυνατότητές της και να επωφελείται ανάλογα με τις ανάγκες της, προκειμένου να είμαστε όλοι και όλες ασφαλείς.
Συγγραφείς του άρθρου που δημοσιεύθηκε στην British Medical Journal (bmj), τον Απρίλιο του 2021:
Ελς Τορέλ, Ινστιτούτο Καινοτομίας και Δημόσιας Πολιτικής, University College London, Ηνωμένο Βασίλειο.
Μισέλ Καζάτσκιν, Κέντρο Παγκόσμιας Υγείας, Graduate Institute for International Affairs and Development, Γενεύη, Ελβετία.
Μαριάνα Ματζουκάτο, Ινστιτούτο Καινοτομίας και Δημόσιας Πολιτικής, University College London, Ηνωμένο Βασίλειο.
Μετάφραση από αγγλικά: Pressenza Athens.
