Οι διεθνείς µεταφορές µεγάλων όπλων παρέμειναν στο ίδιο επίπεδο µεταξύ 2011-15 και 2016-20. Οι σημαντικές αυξήσεις στις μεταφορές στους τρεις από τους πέντε κορυφαίους εξαγωγείς όπλων —τις ΗΠΑ, τη Γαλλία και τη Γερμανία— αντισταθμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό από τη μείωση εξαγωγών όπλων της Ρωσίας και της Κίνας. Οι εισαγωγές όπλων από τη Μέση Ανατολή αυξήθηκαν κατά 25 τοις εκατό, κυρίως από τη Σαουδική Αραβία (+61%), την Αίγυπτο (+136%) και το Κατάρ (+361%), σύμφωνα με νέα στοιχεία για τις διεθνείς μεταφορές όπλων που δημοσιεύθηκαν από το Διεθνές Ινστιτούτο Ειρήνης της Στοκχόλμης (SIPRI).

Για πρώτη φορά από την πενταετία 2001-2005, ο όγκος των μεγάλων όπλων που παραδόθηκαν μεταξύ των χωρών δεν αυξήθηκε μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Ωστόσο, οι διεθνείς μεταφορές όπλων παραμένουν κοντά στο υψηλότερο επίπεδο από το τέλος του ψυχρού πολέμου.

«Είναι πολύ νωρίς για να πούμε αν έχει παρέλθει η περίοδος ταχείας ανάπτυξης των μεταφορών όπλων των δύο τελευταίων δεκαετιών», δήλωσε ο Pieter D. Wezeman, ερευνητής του προγράμματος SIPRI για τα όπλα και τις στρατιωτικές δαπάνες. «Για παράδειγμα, ο οικονομικός αντίκτυπος της πανδημίας του Covid-19 θα μπορούσε να προκαλέσει ορισμένες χώρες να επανεκτιμούν τις εισαγωγές όπλων τους τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, ταυτόχρονα, ακόμη και στο αποκορύφωμα της πανδημίας το 2020, αρκετές χώρες υπέγραψαν μεγάλες συμβάσεις για μεγάλα όπλα».

Η Ελλάδα ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων στον κόσμο την περίοδο 2001-2005. Ωστόσο, έχοντας περιέλθει σε οικονομική κρίση για αρκετά χρόνια, η οποία οδήγησε σε μεγάλες περικοπές στις εξοπλιστικές δαπάνες, η Ελλάδα κατατάχθηκε 41η για την πενταετία 2016-20. Οι μεγαλύτεροι προμηθευτές όπλων της Ελλάδας είναι η Γερμανία, οι ΗΠΑ και η Γαλλία. Η μεγαλύτερη εισαγωγή όπλων την περίοδο αυτή ήταν ένα υποβρύχιο από τη Γερμανία. Το 2020 η Ελλάδα συμφώνησε με τη Γαλλία να προμηθευτεί 18 μαχητικά αεροσκάφη το 2021-23 και έκανε διαπραγματεύσεις για άλλες μεγάλες συμβάσεις όπλων με αρκετά κράτη, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων μαχητικών αεροσκαφών και πολλών φρεγατών.

Οι αμερικανικές, γαλλικές και γερμανικές εξαγωγές αυξάνονται, οι ρωσικές και κινεζικές εξαγωγές μειώνονται

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ο μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων, αυξάνοντας το παγκόσμιο μερίδιο εξαγωγών όπλων από 32 σε 37 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Οι ΗΠΑ προμήθευσαν μεγάλα όπλα σε 96 κράτη το 2016-20, πολύ περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο προμηθευτή. Σχεδόν το μισό (47%) των αμερικανικών μεταφορών όπλων πήγε στη Μέση Ανατολή. Μόνο η Σαουδική Αραβία αντιστοιχεί στο 24 τοις εκατό των συνολικών εξαγωγών όπλων των ΗΠΑ. Η αύξηση 15 τοις εκατό στις εξαγωγές όπλων των ΗΠΑ μεταξύ 2011-15 και 2016-20 διεύρυνε περαιτέρω το χάσμα μεταξύ των ΗΠΑ και του δεύτερου μεγαλύτερου εξαγωγέα όπλων, της Ρωσίας.

Ο τρίτος και ο τέταρτος μεγαλύτερος εξαγωγέας σημείωσαν επίσης σημαντική αύξηση μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Η Γαλλία αύξησε τις εξαγωγές μεγάλων όπλων κατά 44 τοις εκατό και ανήλθε στο 8,2 τοις εκατό των παγκόσμιων εξαγωγών όπλων την περίοδο 2016-20. Η Ινδία, η Αίγυπτος και το Κατάρ έλαβαν μαζί το 59 τοις εκατό των γαλλικών εξαγωγών όπλων.

Η Ρωσία και η Κίνα είχαν μείωση στις εξαγωγές όπλων τους. Οι εξαγωγές όπλων από τη Ρωσία, η οποία αντιπροσώπευε το 20 τοις εκατό όλων των εξαγωγών όπλων την περίοδο 2016-20, μειώθηκαν κατά 22 τοις εκατό (περίπου στο ίδιο επίπεδο με το 2006-10). Το μεγαλύτερο μέρος — περίπου 90 τοις εκατό — αυτής της μείωσης οφείλεται σε πτώση 53 τοις εκατό στις εξαγωγές όπλων της στην Ινδία.

«Η Ρωσία αύξησε σημαντικά τις μεταφορές όπλων της προς την Κίνα, την Αλγερία και την Αίγυπτο μεταξύ 2011-15 και 2016-20, αλλά αυτό δεν αντιστάθμισε τη μεγάλη πτώση των εξαγωγών όπλων της προς την Ινδία», είπε η Alexandra Kuimova, ερευνήτρια του προγράμματος SIPRI για τα όπλα και τις στρατιωτικές δαπάνες. «Αν και η Ρωσία έχει υπογράψει πρόσφατα νέες μεγάλες συμφωνίες όπλων με αρκετά κράτη και οι εξαγωγές της θα αυξηθούν σταδιακά και πάλι τα επόμενα χρόνια, αντιμετωπίζει ισχυρό ανταγωνισμό από τις ΗΠΑ στις περισσότερες περιφέρειες».

Οι εξαγωγές της Κίνας, του πέμπτου μεγαλύτερου εξαγωγέα όπλων παγκοσμίως το 2016-20, μειώθηκαν κατά 7,8 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Οι κινεζικές εξαγωγές όπλων αντιπροσωπεύουν το 5,2 τοις εκατό των συνολικών εξαγωγών όπλων την περίοδο 2016-20. Το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές και η Αλγερία ήταν οι μεγαλύτεροι αποδέκτες κινεζικών όπλων.

Η ζήτηση στη Μέση Ανατολή αυξάνεται

Η μεγαλύτερη αύξηση στις εισαγωγές όπλων παρατηρήθηκε στη Μέση Ανατολή. Τα κράτη της Μέσης Ανατολής εισήγαγαν 25 τοις εκατό περισσότερα μεγάλα όπλα το 2016-20 από ό,τι το 2011-15. Αυτό αντικατοπτρίζει τον περιφερειακό στρατηγικό ανταγωνισμό μεταξύ αρκετών κρατών στην περιοχή του Κόλπου. Η Σαουδική Αραβία — ο μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων στον κόσμο — αύξησε τις εισαγωγές όπλων κατά 61 τοις εκατό και το Κατάρ κατά 361 τοις εκατό. Οι εισαγωγές όπλων από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) μειώθηκαν κατά 37 τοις εκατό, αλλά αρκετές προγραμματισμένες παραδόσεις μεγάλων όπλων — συμπεριλαμβανομένων 50 μαχητικών αεροσκαφών F-35 από τις ΗΠΑ που συμφωνήθηκαν το 2020 — υποδηλώνουν ότι τα ΗΑΕ θα συνεχίσουν να εισάγουν μεγάλους όγκους όπλων.

Οι εισαγωγές όπλων της Αιγύπτου αυξήθηκαν κατά 136 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Η Αίγυπτος, η οποία εμπλέκεται σε διενέξεις με την Τουρκία σχετικά για τις πηγές υδρογονανθράκων στην ανατολική Μεσόγειο, έχει επενδύσει σημαντικά στις ναυτικές της δυνάμεις.

Οι εισαγωγές όπλων της Τουρκίας μειώθηκαν κατά 59 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Ένας σημαντικός παράγοντας ήταν η διακοπή των παραδόσεων μαχητικών αεροσκαφών F-35 από τις ΗΠΑ στη χώρα το 2019, μετά την εισαγωγή ρωσικών συστημάτων αεροάμυνας. Η Τουρκία αυξάνει επίσης την εγχώρια παραγωγή μεγάλων όπλων για να μειώσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές.

Οι εισαγωγές από κράτη στην Ασία και την Ωκεανία παραμένουν υψηλές

Η Ασία και η Ωκεανία ήταν η περιοχή με τη μεγαλύτερές εισαγωγές όπλων, έχοντας το 42 τοις εκατό των παγκόσμιων μεταφορών όπλων την περίοδο 2016-20. Η Ινδία, η Αυστραλία, η Κίνα, η Νότια Κορέα και το Πακιστάν ήταν οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς στην περιοχή.

Οι εισαγωγές όπλων της Ιαπωνίας αυξήθηκαν κατά 124 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Αν και οι εισαγωγές όπλων της Ταϊβάν το 2016-20 ήταν χαμηλότερες από το 2011-15, το 2019 υπέβαλε αρκετές μεγάλες παραγγελίες προμήθειας όπλων στις ΗΠΑ, μεταξύ άλλων για μαχητικά αεροσκάφη.

«Για πολλά κράτη της Ασίας και της Ωκεανίας, η αντίληψη ανάπτυξης της Κίνας ως απειλή είναι ο βασικός παράγοντας για τις εισαγωγές όπλων», είπε ο Siemon T. Wezeman, ερευνητής στο SIPRI. «Σχεδιάζονται μεγαλύτερες εισαγωγές και πολλά κράτη της περιοχής έχουν επίσης ως στόχο να παράγουν τα δικά τους μεγάλα όπλα».

Οι εισαγωγές όπλων από την Ινδία μειώθηκαν κατά 33 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Η Ρωσία ήταν ο προμηθευτής που επηρεάστηκε περισσότερο, αν και οι εισαγωγές όπλων των ΗΠΑ από την Ινδία μειώθηκαν επίσης κατά 46 τοις εκατό. Η πτώση των εισαγωγών όπλων από την Ινδία φαίνεται να οφείλεται κυρίως στις πολύπλοκες διαδικασίες προμηθειών της, σε συνδυασμό με την προσπάθεια μείωσης της εξάρτησής της από τα ρωσικά όπλα. Η Ινδία σχεδιάζει εισαγωγές όπλων μεγάλης κλίμακας τα επόμενα χρόνια από αρκετούς προμηθευτές.

Άλλες σημαντικές εξελίξεις:

  • Οι εξαγωγές όπλων από το Ηνωμένο Βασίλειο μειώθηκαν κατά 27 τοις εκατό μεταξύ 2011-15 και 2016-20. Το ΗΒ αντιπροσωπεύει το 3,3 τοις εκατό των συνολικών εξαγωγών όπλων την περίοδο 2016-20.
  • Οι ισραηλινές εξαγωγές όπλων αντιπροσωπεύουν το 3 τοις εκατό του παγκόσμιου συνόλου το 2016-20 και ήταν 59 τοις εκατό υψηλότερες από το 2011-15.
  • Οι εξαγωγές όπλων από τη Νότια Κορέα ήταν 210 τοις εκατό υψηλότερες το 2016-20 από ό,τι το 2011-15, έχοντας ένα μερίδιο 2,7 τοις εκατό των παγκόσμιων εξαγωγών όπλων.
  • Μεταξύ 2011-15 και 2016-20 σημειώθηκαν συνολικές μειώσεις στις εισαγωγές όπλων από τα κράτη στην Αφρική (-13%), την Βόρεια, Νότια και Κεντρική Αμερική (-43%) και την Ασία και την Ωκεανία (-8,3%).
  • Η Αλγερία αύξησε τις εισαγωγές όπλων της κατά 64 τοις εκατό σε σύγκριση με το 2011-15, ενώ οι εισαγωγές όπλων του Μαρόκο ήταν 60 τοις εκατό χαμηλότερες.
  • Το 2016-20 η Ρωσία προμήθευσε το 30 τοις εκατό των εισαγωγών όπλων σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, στην Κίνα το 20 τοις εκατό, στη Γαλλία το 9,5 τοις εκατό και στις ΗΠΑ το 5,4 τοις εκατό.
  • Η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος εισαγωγέας όπλων στην Ανατολική Ασία, έχοντας το 4,7 τοις εκατό των παγκόσμιων εισαγωγών όπλων την περίοδο 2016-20.
  • Τόσο η Αρμενία όσο και το Αζερμπαϊτζάν αναπτύσσουν τις στρατιωτικές τους δυνατότητες μέσω σημαντικών εισαγωγών όπλων τα τελευταία χρόνια. Το 2016-20 το 94 τοις εκατό των εισαγωγών αρμενικών όπλων ήταν από τη Ρωσία, ενώ το 69 τοις εκατό των εισαγωγών όπλων του Αζερμπαϊτζάν ήταν από το Ισραήλ.