Στις 11 Μαρτίου 2011, η ανατολική ακτή της Ιαπωνίας χτυπήθηκε από βίαιο σεισμό. Στο επίκεντρο, που βρίσκεται 129 χλμ.από την ακτή, ο σεισμός ταξινομήθηκε ως 9 βαθμών, ενώ στην ακτή ήταν 7 βαθμών, αλλά περισσότερο από αρκετός για να πάρει φωτιά το εκτός λειτουργίας εργοστάσιο ηλεκτρικού υποσταθμού της Fukushima Dai-Chi και να προκαλέσει την αποδιοργάνωση των μονάδων 1, 2 και 3 που λειτουργούσαν. Παρά την έναρξη του ντίζελ έκτακτης ανάγκης, η μονάδα 1 (η παλαιότερη) κατέγραψε την πλήρη τήξη του πυρήνα, ενώ στις μονάδες 2 και 3 μια μερική τήξη του πυρήνα επιτεύχθηκε μόνο μία ώρα αργότερα, όταν το κύμα- τσουνάμι κυριολεκτικά βυθίσε το ντίζελ έκτακτης ανάγκης, που ήταν απροσδόκητα τοποθετημένο κάτω από το επίπεδο του δρόμου. Η δεξαμενή καυσίμου της μονάδας 4 (εκτός λειτουργίας) υπέστη σοβαρές ζημιές. Ακολούθως, οι εκρήξεις προκαλούνται από τη συσσώρευση του υδρογόνου (για την τήξη και την οξείδωση των περιβλημάτων ζιρκονίου των ράβδων καυσίμου) στις μονάδες 1, 3 4 και εξαπλώνονται εκτός της ραδιενεργού μόλυνσης, ένα μεγάλο μέρος των οποίων παρέμειναν συγκρατημένες μέσα στα όρια της εγκατάστασης. Κάποια στιγμή, 4 ατυχήματα σημειώθηκαν σε 4 διαφορετικούς αντιδραστήρες, μεταξύ των πιο σοβαρών στη βασανισμένη ιστορία των λεγόμενων πολιτικών πυρηνικών προγραμμάτων που ξεκίνησαν στη δεκαετία του ’50.

Οχτώ χρόνια μετά από το ατύχημα, δεν υπάρχει προοπτική λύσης. Η αφαίρεση του καυσίμου που υπάρχει στις δεξαμενές καταστροφών αντιδραστήρων (για συνολικά 1393 στοιχεία) ολοκληρώθηκε μόνο για τη μονάδα 4, ενώ για τη μονάδα 3 θα πρέπει να ξεκινήσει από το τρέχον έτος και μόνο το 2023 για τις μονάδες 1 και 2. Η απομάκρυνση των τετηγμένων λίθων βρίσκεται ακόμη στη φάση μελέτης και συγκεντρώνεται στον εντοπισμό των υπολειμμάτων καυσίμων μέσα στους αντιδραστήρες μέσω των ρομπότ με τηλεχειρισμό, τα οποία ωστόσο παρέχουν περιορισμένες εικόνες. Αυτά είναι τα “μη επιστρεφόμενα” ρομπότ, καθώς μόλις εισήχθησαν στον αντιδραστήρα, πέραν του ότι είναι εξαιρετικά ραδιενεργά, μετατράπηκαν σε άχρηστα λόγω της υψηλής ακτινοβολίας των ηλεκτρονικών εξαρτημάτων και επομένως παραμένουν εντός των αντιδραστήρων. Οι αισιόδοξες εκτιμήσεις εκτιμούν τον χρόνο που απαιτείται για την απομάκρυνση όλων των τετηγμένων λίθων σε 30-40 χρόνια.

Μόλυνση
Οι κατεστραμμένοι αντιδραστήρες εξακολουθούν να ψύχονται με άντληση νερού μέσα σε αυτά, αν και σε σημαντικά μικρότερες ποσότητες και σε όλες τις περιπτώσεις της τάξης των 130 τόνων / ημέρα. Από το 2013, λειτουργεί ένα σύστημα απολύμανσης για το νερό που εξέρχεται από τους αντιδραστήρες και στη συνέχεια αποθηκεύεται σε δεξαμενές που βρίσκονται μέσα στο εργοστάσιο: μέχρι σήμερα έχουν υποστεί επεξεργασία πάνω από ένα εκατομμύριο τόνοι μολυσμένου νερού. Αποθηκεύονται σε πάνω από 1000 δεξαμενές που αυξάνονται με ένα ποσοστό την εβδομάδα. Περίπου χίλιοι τόνοι μολυσμένου νερού κατέληξαν στη θάλασσα μετά από ένα τυφώνα που έπληξε το εργοστάσιο. Προκειμένου να αποτραπεί το ενδεχόμενο ένα νέο τσουνάμι να χτυπήσει το εργοστάσιο της Φουκουσίμα, ένας μεγάλος τοίχος 13 μέτρων χτίστηκε από την πλευρά της θάλασσας, ενώ ένα άλλο φράγμα (χτισμένο “με πάγωμα” του υπεδάφρους γύρω από τους αντιδραστήρες) θα έπρεπε να εμποδίζει την είσοδο των μολυσμένων λυμάτων στη θάλασσα: παράδοξο το γεγονός ότι στην εποχή της ρομποτικής κατασκευάζουν τοίχους πάγου όπως στους πιο φανταστικούς θρύλους!

Μέσα στο χώρο του εργοστασίου, εκατομμύρια τόνοι θραυσμάτων τσιμέντου και μολυσμένα εδάφη που προέρχονται από το εξωτερικό, και θα συσσωρευτούν, κατ ‘εκτίμηση, στο τέλος της εργασίας, 14 εκατομμύρια τόνοι τους οποίους δεν γνωρίζουμε τι να κάνουμε και πώς θα θεραπεύσουμε. Δεν υπάρχει έλλειψη τολμηρών προτάσεων για να γίνουν δημόσια έργα (δρόμοι κ.λπ.), αλλά η επαγρύπνηση του κόσμου τα έχει μέχρι στιγμής εμποδίσει.

Με πραξικοπιματικό τρόπο, η κυβέρνηση αύξησε το όριο έκθεσης για τον πληθυσμό από 1 mSv σε 20 mSv από το 2017. Αυτό επέτρεψε σε πολλούς από τους εκτοπισθέντες να εγκατασταθούν στα σπίτια τους αλλά να χάσουν όλα τα επιδόματα επανένταξης. Παρ ‘όλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν 55.000 άνθρωποι που δεν μπορούν να επιστρέψουν στους τόπους καταγωγής τους, πολλοί από τους οποίους ζουν σε προκατασκευασμένα εμπορευματοκιβώτια.

Κατά μέσο όρο 5.500 άτομα εργάζονται στο εργοτάξιο, ενώ προβλέπονται το μέγιστο 7.500 θέσεις εργασίας. Πρόκειται για ένα τεράστιο τεχνολογικό λάκκο γεμάτο γερανούς, δεξαμενές, κινούμενα φορτηγά γεμάτα από μια παράξενη φυλή η οποία, όταν δεν έχει πρόσωπο -καθώς καλύπτεται από μάσκα- ξεχωρίζει από το χρώμα των κρανών.

Το κόστος
Το 2016, το άμεσο κόστος των καταστροφών στη Φουκουσίμα αποτιμήθηκε στα 15 δισεκατομμύρια δολάρια για απολύμανση κατά τα επόμενα 20 χρόνια, καθώς και πάνω από 60 δισεκατομμύρια δολάρια για την αποζημίωση των εκτοπισθέντων. Πριν από τρία χρόνια, η ιαπωνική κυβέρνηση αύξησε τις εκτιμήσεις κόστους για την καταστροφή της Φουκουσίμα σε 188 δισεκατομμύρια δολάρια: αλλά έχουν παρατηρηθεί ποτέ περιπτώσεις εκτιμήσεων κόστους που δεν έχουν αυξηθεί; Η αξία των εγκαταλελειμμένων πόλεων και χωρών, η στέγαση, η γεωργική γη, οι οικονομικές δραστηριότητες που βρίσκονται εντός των περίπου 800 τετραγωνικών χιλιομέτρων αποκλειστικών ζωνών δεν έχουν τεκμηριωθεί: οι εκτιμήσεις για το σύνολο των οικονομικών ζημιών για το 2012 κυμαίνονταν μεταξύ 250 και 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αλλά προφανώς δεν έχει νόημα να προσδιοριστεί ποσοτικά.

—————
Μετάφραση από τα ιταλικά για την ελληνική Pressenza: Κλεοπάτρα Νικολού.