Μοιραζόμαστε με τις αναγνώστριες και τους αναγνώστες μας το κείμενο της παρουσίασης που πραγματοποιήθηκε από τον Javier Tolcachier στην εκδήλωση «Αποσαφηνίζοντας τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα» που πραγματοποιήθηκε στο Κίτο στις 29, 30 και 31 Αυγούστου από τις οργανώσεις ALAI, FLACSO και CIESPAL.

 

Έχουμε μετατραπεί σε ενημερωτικά όντα, ζούμε on line, συνδεδεμένοι, είμαστε ανάμεσα στα μέσα και πολύ λίγα από όσα κάνουμε δεν έχουν σχέση με αυτά. Επιπλέον, η επικοινωνία έχει ξεπεράσει σήμερα τα όρια του χρόνου και του χώρου. Ο ψηφιακός κόσμος της επικοινωνίας αντικαθιστά όλο και περισσότερο τον παλιό αναλογικό κόσμο. Τα πάντα είναι άμεσα και κοντινά. Τα bit της πληροφόρησης εισέρχονται μέσα μας από όλους τους πόρους. Το 55% των ανθρώπων του πλανήτη έχουν πλέον πρόσβαση στο διαδίκτυο. Τελείωσε πια εκείνο το σύντομο διάστημα κατά το οποίο το διαδίκτυο έμοιαζε να είναι εκείνο που υποσχόταν: ένα υπέροχο δίκτυο ανταλλαγής γνώσης. Σήμερα μέσω του δικτύου ταξιδεύουν κάθε φορά περισσότερα σκουπίδια. Δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς.

Η γνώση είναι δύναμη και η δύναμη δε θέλει να μοιράζεται, γι΄ αυτό εμποδίζει τον εκδημοκρατισμό της γνώσης.

Ο έλεγχος της γνώσης είναι ένα ιστορικό γεγονός. Ο αρχαίος ρόλος των παραδόσεων, των βασιλιάδων και του ιερατείου έχει αναληφθεί σήμερα από τις εταιρείες. Μιλώντας μόνο για το δυτικό κόσμο, σήμερα σε παρακμή αλλά ακόμα καθοριστικό, οι πέντε κύριες εταιρείες στο διαδίκτυο Alphabet-Google, Amazon, Facebook, Apple και Microsoft αλλά και οι παραγωγοί περιεχομένου Disney, Time Warner, Comcast οι ιδιοκτήτριες των συστημάτων επικοινωνίας AT&T, Verizon, για να αναφέρουμε μερικές μόνο, σχηματίζουν μεγάλο μέρος σχεδόν όλων όσων βλέπεις – και , φυσικά, όσων δεν πρέπει να δεις. Αυτές οι εταιρείες με τη σειρά τους ελέγχονται από επενδυτικά κεφάλαια. Πάντοτε επικεφαλής βρίσκονται οι επενδυτές των ιδρυμάτων Vanguard, BlackRock και State Street Global Advisors, οι οποίοι διαχειρίζονται τρισεκατομμύρια δολάρια, οι ίδιοι που είναι οι κύριοι μέτοχοι του 90% των επιχειρήσεων που είναι καταχωρημένες στο δείκτη αγοράς SP500.

Δηλαδή, τα μονοπώλια είναι μονοπωλημένα και ο έλεγχος των μεγαλύτερων επιχειρήσεων επικοινωνίας του πλανήτη βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο του χρηματοδοτικού κεφαλαίου μέσω της δύναμης της ψήφου που παρέχουν τα μετοχικά πακέτα λίγων επενδυτικών κεφαλαίων, των οποίων η μοναδική λογική είναι η επέκταση των επιχειρήσεων. Το κέρδος των επενδυτών φτάνει μέσω των μερισμάτων και της αξίας των μετοχών, που εξαρτώνται με τη σειρά τους από τα κέρδη όλων αυτών των επιχειρήσεων. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία, αυτά τα κέρδη και η αξία της αγοράς εξαρτώνται από τον αριθμό των χρηστών. Γι΄ αυτό η λογική των επιχειρήσεων είναι να αρπάξουν χρήστες μακριά από τον ανταγωνισμό μέχρι που να τον εξουδετερώσουν. Αυτή των επενδυτών είναι να επενδύσουν αναλογικά σε όλες για να μη χάσουν ποτέ. Η λογική του μονοπωλίου είναι οι επιχειρήσεις και η λογική των επιχειρήσεων είναι το μονοπώλιο.

Αυτό αποκαλύπτει πλήρως το ψεύδος του «ελεύθερου ανταγωνισμού», της «ελεύθερης αγοράς» ή του «ελεύθερου εμπορίου», μυθεύματα, επινοήσεις πάνω στα οποία βασίζεται ολόκληρη η καπιταλιστική ιδεολογία, η οποία στην πραγματικότητα, στα θεμέλιά της είναι απόλυτα μονοπωλιακή.

Σε αυτό που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε Δική μας Αμερική – που ποτέ δεν υπήρξε και δεν είναι ακόμα «δική μας»- οι ομάδες των μέσων, εκείνες που ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος των μέσων και την κοινή γνώμη είναι πιο επαρχιώτικες, παρόλο που ήδη διακρίνεται η τάση αύξησης της συμμετοχής από το εξωτερικό. Σε πολλές από αυτές, Clarín, Globo, Cisneros, Santo Domingo-Valorem, González ή Telmex, η πλειοψηφία των μετοχών είναι οικογενειακή. Οι λίγες εξαιρέσεις είναι η Televisa (61% ελέγχεται από επενδυτικά κεφάλαια και τράπεζες) η Grupo Prisa (με μετοχική πλειοψηφία ένα αρπακτικό κεφάλαιο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και παλιότερα με ιδιοκτησιακή πλειοψηφία της οικογένειας Polanco) ή η Telefónica (που ελέγχεται από τράπεζες και επενδυτικά κεφάλαια). Ωστόσο όλα αυτά μεταδίδουν και χρησιμοποιούν τα ίδια κανάλια και περιεχόμενα.

Αυτή είναι η τάξη που πρέπει να ανατραπεί. Αυτό είναι το τείχος προστασίας, το τείχος που πρέπει να γκρεμίσουμε για να είναι η επικοινωνία δημοκρατική, φτιαγμένη από όλους και για όλους.

Αυτοί έχουν τις άδειες, την τεχνολογία, τα κανάλια, τους νόμους, τους φαύλους δημοσιογράφους, το επενδυμένο αλλά θανατηφόρο χρήμα της τράπεζας. Έχουν τη λογοκρισία, τις ειδήσεις και τις ψεύτικες ιστορίες, έχουν τους αλγόριθμους, την προπαγάνδα και τη σύγχυση. Είναι οι ιδιοκτήτες του ψεύδους αλλά επίσης οι ιδιοκτήτες της αλήθειας, όπως είπαμε ήδη, για να μη χάνουν ποτέ.

Κι εμείς; Πώς θα γκρεμίσουμε το τείχος;
Πρώτα απ΄ όλα, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τρεις πιθανές δράσεις απέναντι στον όξινο κατακλυσμό της χειραγώγησης και του ελέγχου του μονοπωλίου.

1) Κατανάλωση: Διαβάζουμε, κοιτάζουμε, ακούμε, το να καταναλώνουμε πληροφορίες είναι – σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό – η κύρια πράξη που πραγματοποιούμε καθημερινά. Ωστόσο, το πού το κάνουμε είναι άλλο θέμα. Το μονοπώλιο θέλει να το κάνουμε στα εκατομμύρια των υποκαταστημάτων του. Εμείς μπορούμε να επιλέξουμε να καταναλώνουμε σε άλλα σημεία. Όσα περισσότερα «δικά μας» μέσα καταναλώνουμε, τόσο λιγότερα δικά τους καταναλώνουμε. Είναι φανερό ότι αυτό έχει τα όριά του, αλλά είναι απαραίτητο να διαφοροποιήσουμε την αναλογία, να περιθωριοποιήσουμε τη βλακεία, να τους χαλάσουμε τη δουλειά εν μέρει, αρνούμενοι τη συμμετοχή μας. Μια άλλη άποψη της κατανάλωσης που πρέπει να συζητήσουμε είναι τι κοιτάζουμε, διαβάζουμε, ακούμε και για ποιο σκοπό;

Το μονοπώλιο μας προσφέρει διασκέδαση, παρόλο που η επανάληψη το καθιστά βαρετό. Όλοι ξέρουμε πια ότι ο πλούσιος πρωταγωνιστής θα ερωτευτεί την υπηρέτρια και ότι θα εμφανιστεί κάποιος νόθος γιος, κάποια κακή μάγισσα και ούτω καθεξής. Όλα προβλέψιμα. Όσον αφορά την πληροφόρηση, αυτή ασχολείται με αυτό που θέλουν αυτοί που πληρώνουν. Γι αυτό είναι παραπληροφόρηση. Ακόμα και η κριτική στις ατζέντες τους είναι καλοδεχούμενη γι΄ αυτούς γιατί τις εγκαθιστά. Τέλος, πώς κοιτάζουμε; Πρέπει να κοιτάζουμε την πρόθεση, αυτό είναι το πρωτεύον και όχι το περιεχόμενο, που είναι δευτερεύον. Το να επιστρατεύεις μια προσεκτική ματιά απέναντι σε αυτό που κοιτάζει ή ακούει κανείς, το να βλέπεις ποιος το λέει και με ποιο σκοπό το λέει , είναι ένα καλό αντίσωμα ενάντια στη χειραγώγηση.

Σήμερα το σύνθημα είναι «τα μέσα του μονοπωλίου είναι το όπιο του λαού». Καμιά σχέση με αυτά! Η καλύτερη απάντηση είναι η αδιαφορία στα θέματα του μονοπωλίου και στους τρόπους που τα θέτει. Πρέπει να καταναλώνουμε τα δικά μας θέματα. Και ποια είναι αυτά; Τα ανθρώπινα δικαιώματα: η ειρήνη, η κατανομή της ευημερίας, η ελευθερία, η ισότητα των φύλων, η διαφορετικότητα, για να αναφέρουμε μόνο τα βασικά.

2) Αναπαραγωγή: Αυτή είναι η δεύτερη πράξη σε μια ποσοτική κλίμακα. Όχι μόνο καταναλώνουμε δεδομένα, τα αναπαράγουμε. Μοιραζόμαστε αναρτήσεις, προωθούμε φωτογραφίες και βίντεο, συζητάμε για συγκεκριμένα πράγματα. Και σ΄ αυτή την αναπαραγωγή επίσης μπορούμε να είμαστε συνεργάτες του μονοπωλιακού συστήματος ή επαναστάτες των ιδεωδών του εκδημοκρατισμού. Το να αναμεταδίδουμε τα δικά μας θέματα και πηγές σηματοδοτεί τη διαφορά.

3) Παραγωγή: Αυτό είναι το πιο ωραίο μέρος, το πιο δημιουργικό, αυτό που επιτρέπει να εξαφανιστούν παλιά φράγματα ανάμεσα στην πνευματική εργασία και τη χειρωνακτική, αυτό που κάνει πραγματικότητα το όνειρο του καλλιτέχνη που υπάρχει μέσα στον καθένα.

Η παραγωγή περιεχομένων μας μετατρέπει σε δρώντα πρόσωπα, υποκείμενα, πρωταγωνιστές της επανάστασης. Οι νέες γενιές που γεννήθηκαν στη μέση της δίνης της επικοινωνιακής τεχνολογίας στηρίζονται στα εργαλεία της σαν σε μόνιμα προσθετικά μέλη.

Εντούτοις, το σύστημα αξιολογεί θετικά τον ατομισμό, την ατομική, απομονωμένη και ευκαιριακή παραγωγή, αυτό δεν του κάνει κακό και προσθέτει δεδομένα και λεπτά στα μπαούλα του. Για να νικήσουμε το τείχος προστασίας, χρειαζόμαστε οργανωμένη παραγωγή, αρθρωμένη, μόνιμη και σε επαναστατική κατεύθυνση.

Χρειάζεται να δημιουργήσουμε και να ενισχύσουμε τα ραδιόφωνα, τις τηλεοράσεις, τα πρακτορεία ειδήσεων, τις ιστοσελίδες και κάθε είδος δικών μας μέσων που θα αποτελέσουν μία πραγματική εναλλακτική στο μονοπώλιο. Για να γίνει αυτό εφικτό, έχουμε ανάγκη από ισχυρές συμμαχίες επικοινωνίας, δομές που να μπορούν να παράγουν συνεργατικά και να μοιράσουν και να διαδώσουν μαζικά περιεχόμενο. Η ιδέα είναι η ενότητα μέσα στη διαφορετικότητα, ώστε κάθε μέσο να επιδρά στη δική του περιοχή πραγματικής εμβέλειας και κατά συνέπεια, να μπορέσουμε να φτάσουμε σε μεγάλους αριθμούς.

Χρειάζεται να υπηρετήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε την πολιτική αλλαγή που στοιχηματίζει στην κατάργηση της συγκέντρωσης των μέσων και βοηθά να ανοίξει η πόρτα για ένα καινούργιο σύστημα, χρειάζται οι μαχητές της αλλαγής να χρησιμοποιήσουν τα δικά μας μέσα, σε μια συμμαχία αμοιβαιότητας.

Ασκείται κριτική στην εσωστρέφειά μας, στο ότι μιλάμε για τους δικούς μας, για τους πεπεισμένους, όμως ούτε καν φτάνουμε σε αυτούς με τον τρόπο που φτάνουν οι άλλοι.

Το να μιλάμε γι΄ αυτό που θέλουμε δεν είναι εσωστρεφές, αν κάθε φορά ενισχύουμε την εμβέλειά μας και είναι κάθε φορά περισσότεροι «οι δικοί μας για τους οποίους μιλάμε». Γι΄ αυτό είναι απαραίτητα: ποσότητα, ποιότητα, μαζικός πρωταγωνιστικός ρόλος των νέων (αυτό εξασφαλίζει ύφος και αφηγήματα σύμφωνα με την εποχή), οριζόντια και δημοκρατική οργάνωση, παραγωγή σε όλα τα υποστηρικτικά μέσα, να τελειοποιήσουμε την τεχνική, να δράσουμε διαδικτυακά παγκοσμίως, να καταρτίσουμε. Τελικά, να ανατρέψουμε την ιδέα ότι ο αχόρταγος καπιταλισμός, ότι ο θανατηφόρος ανταγωνισμός είναι η μοναδική δυνατότητα της κοινωνικής ζωής για το ανθρώπινο είδος και να προτείνουμε και να ζήσουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή συνοχή τις εναλλακτικές λύσεις που προτείνουμε.

Χρειάζεται να διευκρινίσουμε και να προσεγγίσουμε το 99% που είναι καταπιεσμένο από ένα άρρωστο σύστημα κυριαρχίας, που θέτει ως προτεραιότητα το χρήμα ως κινητήρα και σκοπό της ζωής. Να προχωρήσουμε πέρα από το ψέμα και να απαιτήσουμε ένα νέο τρόπο ύπαρξης. Το να δημιουργήσουμε ένα νέο κόσμο είναι εφικτό ξεκινώντας από την ουτοπία που εγκαθίσταται ως εικόνα και δυνατότητα στη συνείδηση εκατομμυρίων ανθρώπων, πάνω απ΄ όλα των νέων ανθρώπων. Σ΄ αυτό πρέπει να συνεισφέρουμε, στο να δημιουργήσουμε και να διαδώσουμε την ουτοπία ως μοναδική έξοδο σε αυτό τον παρακμάζοντα πολιτισμό της αγοραπωλησίας.

Τα Μέσα μας και η αυξανόμενη διάρθρωσή τους είναι ο τρόπος για να το κάνουμε.

 

——————

Μετάφραση από τα ισπανικά: Μαρία Κολιάκου