Το Μεξικό, μαζί με τη Βραζιλία, είναι ένας από τους “μεγαλύτερους αδελφούς” της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Όχι μόνο λόγω του δημογραφικού βάρους του – οι 128 εκατομμύρια κάτοικοι αντιπροσωπεύουν το ένα πέμπτο του συνολικού πληθυσμού της περιοχής – ή λόγω του μεγέθους της οικονομίας του, του οποίου το ΑΕΠ αντιστοιχεί περίπου στο 20% του συνόλου της περιφέρειας.

Το Μεξικό έχει αφήσει το σημάδι του στη λατινοαμερικανική ιστορία με ίχνη που έχουν βαθιά διαμορφώσει το συλλογικό πολιτικό και κοινωνικό μέλλον. Η επανάσταση του 1910 – μια βαθιά πράξη του Μεξικού να αγωνιστεί εναντίον της εκδίωξης των μικρών αγροτών, της λεηλασίας των πόρων και της επικράτειας, η δικτατορία του Porfirio Diaz, που οδήγησε σε εξαναγκασμένο εκσυγχρονισμό και αποκλεισμό – γέννησε ηρωικές διαδρομές κοινωνικής δικαιοσύνης που αργότερα ακολουθήθηκαν, μεταξύ άλλων, από τον Augusto Sandino και τον Farabundo Martí.

Το Σύνταγμα του 1917 ήταν το πρώτο που θέσπισε τα κοινωνικά δικαιώματα, τον χωρισμό του κράτους και της εκκλησίας, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εργαζομένων με τη γέννηση της οκταώρου εργάσιμης ημέρας, την εγγύηση ενός μηνιαίου κατώτατου μισθού και την αναγνώριση του νομικού καθεστώτος των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Περιλάμβανε επίσης τη διανομή της γης, το ομοσπονδιακό κράτος και τον καταμερισμό των εξουσιών ως πολιτικό σύστημα.

Λίγο αργότερα, στη δεκαετία του 1930, ο στρατηγός Lázaro Cárdenas θα ήταν επίσης πρωτοπόρος στην εθνικοποίηση του πετρελαίου και του σιδηροδρομικού δικτύου, της κοινοτικής παραγωγής Ejido, της αγροτικής μεταρρύθμισης, και της ευρείας υποδοχής των εξορίστων από τον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο.

Χρόνια αργότερα, σε μια εποχή νεοφιλελεύθερου σκοταδισμού, η εξέγερση των Ζαπατίστας θα έδινε τη δυνατότητα προβολής των αυτόχθονων αιτημάτων, τα οποία αργότερα θα εξαπλώνονταν σαν πυρκαγιά, δίδοντας ώθηση στα εγχώρια κινήματα, τα οποία μια δεκαετία αργότερα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πολιτική του Ισημερινού και στην άφιξη του Evo Morales ως Προέδρου στη Βολιβία.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, στο σημερινό πλαίσιο, η εκλογή του Andrés Manuel López Obrador (AMLO) καταχωρείται ως καλή πιθανότητα για την έναρξη μιας ανανέωσης της προώθησης των λαϊκών αιτημάτων στην ήπειρο.

Η αναγέννηση του Μεξικού
Το Μεξικό αντιμετωπίζει μια κατάσταση σοβαρού εκφυλισμού. Εκφυλισμός ως αποτέλεσμα των διαφόρων μορφών βίας που πλήττουν το λαό του. Η αυξανόμενη βία του λαθρεμπορίου ναρκωτικών, οι δολοφονίες των δημοσιογράφων, οι δολοφονίες φεμινιστριών και η πρόσφατη πολιτική βία συνθέτουν μια εικόνα που κατά κάποιο τρόπο «ακουμπούν» τη μνήμη ενός τύπου παραδοσιακής θυσίας των Αζτέκων που στην εποχή της διευκόλυνε την αποικιοκρατική εισβολή μέσω της συνεργασίας με υποταγμένες εθνοτικές ομάδες.

Προστίθεται σε αυτό το σκηνικό η μεγάλη οικονομική βία που έπνιξε στη φτώχεια περισσότερα από 53 εκατομμύρια Μεξικανούς, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 10 εκατομμυρίων σε απόλυτη φτώχεια. Το Μεξικό υφίσταται έναν κοινωνικό εκφυλισμό που αντιστοιχεί σε έναν βαθύ εκφυλισμό της πολιτικής σκηνής, στην οποία το επίσημο ομοσπονδιακό κράτος έχει μετατραπεί σε de facto φεουδαρχία, όπου η δωροδοκία, η εμπορική επιρροή και η συναινετική φοροδιαφυγή αποτελούν τον κανόνα και στο οποίο μια μονοπωλιακή επικοινωνιακή σύμπραξη διαμορφώνει την κοινή γνώμη.

Γι αυτό και μέσα από το παρατσούκλι του, MORENA, το οποίο αναφέρεται στο χρώμα του δέρματος των πιο άπορων, ο ηγέτης, López Obrador, του Κινήματος Εθνικής Αναγέννησης μπόρεσε να ερμηνεύσει σωστά την επικρατούσα ανάγκη και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο κόσμος ανταποκρίθηκε. Το Μεξικό – χωρίς αμφιβολία – πρέπει να αναγεννηθεί.

Όχι τα πάντα, όχι αμέσως και όχι μόνη της η χώρα
Ο μεγάλος συσσωρευμένος θυμός και η επιτακτική ανάγκη για βαθύ κοινωνικό μετασχηματισμό θα είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες δημοκρατικής πίεσης προς μια νέα κατεύθυνση. Ωστόσο, η ανυπομονησία και τα δίκαια αιτήματα που απορρέουν από αυτήν την οργή, μαζί με τις αντιστάσεις που θα προβληθούν από τις συγκεντρωμένες και καθιερωμένες δυνάμεις, θα μπορούσαν παράδοξα να μετατραπούν σε βασικά εμπόδια στην κυβέρνηση MORENA.

Η υποχρέωση του López Obrador θα είναι να αποδείξει ότι δεν αποτελεί συνέχεια του πολιτικού ψέματος. Αυτό θα πρέπει να εκδηλωθεί στην αντιστροφή όσο το δυνατόν συντομότερα του προσανατολισμού και των αποτελεσμάτων του Συμφώνου για το Μεξικό, που σφραγίστηκε το 2012. Οι κεντρικές προκλήσεις είναι η αντιστροφή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που σήμερα έχει προσανατολισμό στην αγορά, η ανάκτηση της ενεργειακής κυριαρχίας, η επίθεση στην χρηματοπιστωτική οικονομία και ο εκδημοκρατισμός των τηλεπικοινωνιών. Αλλά πάνω απ ‘όλα, να φέρει εις πέρας ένα πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων που θα καταστήσουν το Μεξικό ανεξάρτητο από τη βάρβαρη υποταγή του στις ΗΠΑ, την οποία τροφοδοτεί με το 73% των συνολικών εξαγωγών του.

Ομοίως, μερικές από τις πιο δύσκολες προκλήσεις θα είναι η αρχή ενός προοδευτικού αφοπλισμού των εγκληματικών μηχανισμών και της κρατικής καταπίεσης που τους αλληλοϋποστηρίζονται, η εμφάνιση μιας κουλτούρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η ανάκτηση της αρετής στη δημόσια σφαίρα.

Ακόμα πιο αργή, αν και εξίσου επείγουσα, θα είναι η διαδικασία της ουσιαστικής αναγνώρισης των δικαιωμάτων της πολυπολιτισμικότητας του Μεξικού και της πολιτιστικής δικαίωσης των ριζών της χώρας, μέσω μιας διαδικασίας συμφιλίωσης και αυτοαξιολόγησης που εκκρεμεί στις περισσότερες περιοχές όπου υπάρχουν μικτές φυλές στην αυτόχθονη Αμερική.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν μπορεί να γίνει μέσα σε μια νύχτα. Ούτε θα μπορέσουν να συμβούν ή να σταματήσουν να συμβαίνουν μέσα σε μια εξαετή θητεία. Ίσως το πιο σημαντικό είναι να καταλάβει ο λαός του Μεξικού – πέρα από τον εθελοντισμό και την προβολή των προσωπικοτήτων – ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα για να επιτύχει είναι σημαντικό να συνοδευθεί από οργανωμένους πολίτες.

Οι ελπίδες για ένταξη στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική είναι με τον AMLO
Σε έναν κόσμο όπου οι οπισθοδρομικές τάσεις και οι νεο-φασισμοί έχουν στιγμιαία το προβάδισμα – εν μέρει ως απάντηση σε μια ασφυκτική οικονομική και πολιτιστική παγκοσμιοποίηση – η νίκη του López Obrador αντιπροσωπεύει ένα είδος «καλοήθους εθνικισμού», μια προσπάθεια να επιστρέψει το Μεξικό στην κυρίαρχη ιδέα του Κράτους, να εργαστεί σε πολυμερές επίπεδο και να επαναφέρει τη χώρα στη σφαίρα της περιφερειακής ολοκλήρωσης.

Οι προοδευτικές δυνάμεις γιορτάζουν τη νίκη του διότι συνεπάγεται την αποδυνάμωση ενός από τους κύριους δορυφόρους που υπηρέτησαν τον ξένο παρεμβατισμό στην Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, στον οποίο ηγούνται κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, αλλά και ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Ιδιαίτερη σημασία θα έχει η υπεράσπιση της ειρήνης στην περιοχή. Η νέα κυβέρνηση στο Μεξικό, σε αντίθεση με τη θέση που είχε η χώρα κατά τη διάρκεια της προηγούμενης εξαετούς θητείας που έφτασε στο τέλος της, θα μπορούσε να γίνει ένα είδος περιφερειακού διαμεσολαβητή, μαλακώνοντας το κύμα των δράσεων και των κυρώσεων που προέρχονται από το Βορρά, προς τη Βενεζουέλα, την Κούβα και τη Νικαράγουα.

Μια τέτοια στάση θα ήταν όχι μόνο σε αλληλεγγύη με τις αδελφές χώρες του Νότου, αλλά και σύμφωνη με τη διπλωματική της παράδοση, από την οποία προέκυψαν συνθήκες ορόσημο, όπως η Συνθήκη του Tlatelolco – που ισχύει μέχρι σήμερα – μέσω της οποίας η Λατινική Αμερική και η Καραϊβική έγινε οι πρώτες ζώνες – ελεύθερες από πυρηνικά στον κόσμο.

Από αυτή τη θέση διαλόγου και συμφωνίας προέκυψαν επίσης οι αποτελεσματικές διαμεσολαβήσεις της ομάδας Contadora, όπου το Μεξικό, μαζί με τον Παναμά, την Κολομβία και τη Βενεζουέλα, διαδραμάτισαν κεντρικό ρόλο στην επίτευξη ειρηνευτικών συμφωνιών που έθεσαν τέλος στον πόλεμο στην Κεντρική Αμερική.

Αυτή η ομάδα έγινε αργότερα η Ομάδα του Ρίο, η οποία ήταν πρόδρομος για τη δημιουργία της Κοινότητας Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής (της CELAC όπως λέγεται από τα ισπανικά αρχικά του ονόματος) το 2011. Επιστρέφοντας σε αυτό το μονοπάτι, ο López Obrador, θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην αναζωογόνηση της σημερινής παραλυμένης ουσιαστικά CELAC ως αντίβαρο στην επιβαλλόμενη ηγεμονία των ΗΠΑ που υλοποιεί ο OAS.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η εκλογή του Andrés Manuel López Obrador ως Προέδρου είναι μια καταπληκτική ευκαιρία για το Μεξικό και τους γείτονες λαούς της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.