Πόσο δύσκολο είναι για ένα τρανς άτομο σήμερα να υπερασπίζεται τα δικαιώματά του απέναντι στους θεσμούς και την πολιτεία;
Είναι πολλές φορές αρκετά δύσκολο και είναι άνισο, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις αντιμετωπίζεις τοίχο. Πρόσφατα έγινε γνωστό ότι τρανς γυναίκα που είχε κάνει επέμβαση και είχε αλλάξει τα έγγραφά της, λόγω μιας παλαιάς διάταξης που λέει πως για τους απόφοιτους του ΤΕΕ δεν μπορούν να αλλάξουν τα στοιχεία του πτυχίου της, ενώ έχει αλλάξει η ταυτότητά της, δεν μπορεί να αλλάξει τα στοιχεία του πτυχίου. Καταλαβαίνετε τι πρόβλημα της δημιουργεί αυτό στην εργασία της, και επέκτεινετε τη σκέψη για ένα πρόσωπο που δεν έχει καν αυτή τη δυνατότητα. Χρειάζεται πολλές φορές να οπλίζεσαι με τεράστια υπομονή, να υπομένεις φρικτές παραβιάσεις της ιδιωτικότητάς σου, να χρειάζεται να αποδεικνύεις πως είσαι εσύ και όχι ελέφαντας και άλλα πολλά.

Τι θα άλλαζε πραγματικά για τα τρανς άτομα στην Ελλάδα η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου;
Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, αποτελεί την κεντρική διεκδίκηση και συνάμα ζωτικής σημασίας ζήτημα της τρανς κοινότητας παγκοσμίως. Κατ’ αρχήν να εξηγήσω τι ακριβώς σημαίνει: την δυνατότητα αλλαγής των εγγράφων των τρανς ανθρώπων ώστε να απεικονίζει το πραγματικό φύλο που βιώνουν, το κοινωνικό τους φύλο. Γιατί είναι ζωτικής σημασίας; Ας κάνουμε την υπόθεση εργασίας, πως η δική σας ταυτότητα αντί να γράφει Κων/να Μπασκόζου, Μαριανέλλα Κλώκα ή Ολγα Πατεράκη, έγραφε Κων/νος Μπασκόζος, Μάριος Κλώκας και Βασίλης Πατεράκης. Εσείς όμως θα εξακολουθούσατε να είστε η Κωνσταντίνα, η Μαριανέλλα και η Όλγα. Προσπαθείστε να φανταστείτε κάθε φορά που θα χρειαζόταν να επιδεικνύετε σε συναλλαγές σας όπου χρειάζεται αυτήν την ταυτότητα την αντιμετώπιση που θα είχατε. Στην καλύτερη περίπτωση θα σας κοιτούσαν περίεργα, σε μια άλλη θα αντιμετωπίζατε δυσπιστία και θα χρειαζόταν να αποδεικνύετε πως πράγματι είστε εσείς και όχι ο αδερφός σας, ξαδερφός σας, κλπ, πιθανά θα σας χλεύαζαν, σε άλλη πιθανότατα πολύ απλά δε θα σας πίστευαν και δε θα σας εξυπηρετούσαν. Αυτά τα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι τρανς άνθρωποι λόγω της έλλειψης αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου: δυσκολία στην εύρεση και συχνά αποκλεισμό από τον χώρο της εργασίας καθώς όταν θα πρέπει να συμπληρώσεις αίτημα εργασίας θα πρέπει να βάλεις τα στοιχεία ταυτότητας ενώ ο εργοδότης βλέπει μπροστά του κάτι διαφορετικό, διακρίσεις καθώς εκ των πραγμάτων με αυτήν την αιτία γίνεσαι ο ελέφαντας της παρέας, παραβίαση της ιδιωτικότητάς σου καθώς θα πρέπει κάθε φορά να εξηγείς πως είσαι τρανς, για να μη μιλήσουμε για τις καθημερινές συναλλαγές είτε σε μία τράπεζα, στο ταχυδρομείο, στην εφορία, σχεδόν παντού, σε όλη τη σφαίρα της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής. Δεν λέω πως θα άλλαζε τα πράγματα δια μαγείας για τους τρανς ανθρώπους, όμως θα ήταν ένα σημαντικό βήμα για την απαλλαγή απ’ όλες αυτές τις διακρίσεις και αποκλεισμούς που περιέγραψα προηγουμένως. Κατ’ αρχήν όταν η ταυτότητα και τα λοιπά έγγραφα ταυτοποίησης θα βρίσκονται σε συμφωνία με το κοινωνικό φύλο, τουλάχιστον δεν θα είναι αυτή η αιτία που θα αντιμετωπίζουμε δυσβάστακτες διακρίσεις στην καθημερινότητα, στις συναλλαγές μας. Οι προκαταλήψεις θέλουν δουλειά πολλή για να ξεπεραστούν, όμως θα πάψει να υπάρχει αυτό το θεμελιώδες εμπόδιο, και η καθημερινή παραβίαση της ιδιωτικότητάς μας. Επίσης, ένα από τα θεμελιώδη θέματα είναι η εργασία: θα αρχίσουν να σπάνε οι αποκλεισμοί και οι διακρίσεις.

Έχουν αυξηθεί τον τελευταίο καιρό οι θεσμικοί υποστηρικτές της τρανς κοινότητας;
Πιστεύω και το βλέπω καθημερινά πως ναι. Κατ’ αρχήν έχω την αίσθηση πως σιγά-σιγά και χάρη στην επίμονη και μεθοδική δουλειά που γίνεται, αλλάζουν ή εν πάση περιπτώσει «μαλακώνουν» συνειδήσεις. Αρκετοί άνθρωποι όταν το 2010 που ξεκινήσαμε με κοιτούσαν με δυσπιστία όταν τους έλεγα πως πρέπει να αλλάζουν τα έγγραφα των τρανς ανθρώπων χωρίς ιατρικές προϋποθέσεις, παρεμβάσεις ή ψυχιατρικές διαγνώσεις, αλλά μόνο με βάση τον αυτοπροσδιορισμό. Μου απαντούσαν «μας πώς; έτσι χωρίς καμία προϋπόθεση;». Σιγά-σιγά άρχισαν να καταλαβαίνουν και μετά από πολύ κόπο πως είναι διαφορετικό πράγμα η μετάβαση (transition) που επιθυμεί ή όχι ένας τρανς άνθρωπος να κάνει, και εντελώς διαφορετικό τα ανθρώπινα δικαιώματα που δεν πρέπει να παραβιάζονται. Αυτά τα δύο πρέπει να αποσυνδέονται. Πως όταν εξαρτάς την αναγνώριση της υπόστασης ενός ανθρώπου απ’ το να σου αποδεικνύει αν έχει περάσει από ιατρικές διαδικασίες, δεν μπορεί ούτε θεμιτό να είναι, αποτελεί βάρβαρη διάκριση, καθώς τούτο δεν ζητείται από άλλη κατηγορία ανθρώπων, ενώ είναι παραβίαση της ιδιωτικής ζωής. Πως εν τέλει το φύλο μας, δεν είναι η μυρουδιά του καβάλου μας. Οφείλω να πω πως η συμμετοχή της χώρας μας σε διεθνείς θεσμούς και ευρωπαϊκούς θεσμούς, υπήρξε συχνά για εμάς ένα από τα κύρια όπλα. Όταν ξεκινήσαμε τη δραστηριοποίησή μας, τον ίδιο χρόνο, είχε έρθει η πιο σημαντική έκθεση του τότε Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης, Τόμας Χάμαμπεργκ, «Ανθρώπινα Δικαιώματα και Ταυτότητα Φύλου» καθώς και η απόφαση της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2010 που έθεσε τα περισσότερα θέματα της τρανς ατζέντας. Ήταν αυτονόητο για εμάς, πως θα έπρεπε να μεταφραστεί στα ελληνικά, και να εκδοθεί σε μικρό βιβλιαράκι, ώστε να το διανείμουμε σε κάθε ευκαιρία: στον κόσμο, αλλά κυρίως σε συναντήσεις μας με εκπροσώπους πολιτικών κομμάτων, όπως και έγινε. Στη συνέχεια το 2011, ήρθε η απόφαση της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων των Ηνωμένων Εθνών, που έλεγε πως το να θέτεις ως προαπαιτούμενο τη στείρωση για τους τρανς ανθρώπους, αποτελεί είδος βασανιστηρίου. Και στη συνέχεια μια σειρά εκθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που έθεταν το θέμα της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου, της αποσύνδεσης των ιατρικών παρεμβάσεων με τα ανθρώπινα δικαιώματα, και της ανάγκη της αποπαθολογικοποίησης της ταυτότητας φύλου και της αφαίρεσής της από τους ταξινομητικούς καταλόγους των ψυχικών ασθενειών. Όλα αυτά υπήρξαν πολύ σημαντικά εργαλεία, ώστε τόσο το ΣΥΔ, όσο και πολλές τρανς οργανώσεις σε όλη την Ευρώπη, να θέσουν τα αιτήματα επιτακτικά και καθαρά στην πολιτική ατζέντα. Αν και στην Ελλάδα βιώναμε όλοι οι άνθρωποι την πολυεπίπεδη κρίση που ακόμη μας ταλανίζει, θέσαμε τα αιτήματα ως θέματα δημοκρατίας και θεσμών που δεν πρέπει να αφορούν μόνο την δική μας κοινότητα, αλλά όλους τους ανθρώπους, και χωρίς προκαταλήψεις προς όλα τα δημοκρατικά κόμματα. Και εκεί καταφέραμε να βρούμε αρκετούς συμμάχους. Να αναγνωριστούν τα δίκαια της κοινότητάς μας, και επιμένω να λέω: τα ανθρώπινα δικαιώματα των τρανς ανθρώπων, δεν αφορούν μόνο την δική μου κοινότητα, είναι ζήτημα δημοκρατίας, αναγνώρισης ελευθεριών, και ισονομίας. Τα πρώτα αποτελέσματα άρχισαν να φαίνονται όταν τον Μάρτιο του 2013, έγινε η αρχή και η ταυτότητα φύλου μπήκε στην πρώτη νομοθεσία. Και μετά σιγά-σιγά και σε άλλες τέσσερις ακόμη. Νομίζω πως αν αναλογιστούμε από πού ξεκινήσαμε πριν 5-6 χρόνια και πού έχουμε φτάσει, έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα.

Κλήθηκες να συμμετέχεις ως εμπειρογνώμονας του Συμβουλίου της Ευρώπης στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή για την επεξεργασία νομοθετήματος για το θέμα της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου. Πώς προέκυψε αυτό;
Το Συμβούλιο της Ευρώπης, όπως σας είπα προηγουμένως, υπήρξε θεσμικά από τα σημεία κλειδιά για την προώθηση των δικαιωμάτων των τρανς ανθρώπων. Συχνά μιλάμε για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα θεσμικά της όργανα, όμως το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, καθώς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου που είναι θεσμικό όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην προώθηση. Η πρώτη επαφή έγινε με το πρώτο σεμινάριο που έγινε για την ενημέρωση και την εκπαίδευση της Ελληνικής Αστυνομίας, σε θέματα εγκλημάτων μίσους για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου, που έγινε από το Συμβούλιο της Ευρώπης σε συνεργασία με το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ (OSCE/ODHIR), τον Συνήγορο του Πολίτη και τον Ευρωπαϊκό Σύνδεσμο LGBT Αστυνομικών (EGPA). Εκεί κλήθηκα να μιλήσω ως εκπαιδεύτρια εμπειρογνώμονας του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα θέματα συμπεριφοράς της αστυνομίας γενικότερα, αλλά και ειδικότερα για θέματα εγκλημάτων μίσους. Ήταν μοναδική εμπειρία για εμένα, και αν θέλετε ήταν και μία αναπάντεχη έκπληξη, καθώς δεν περίμενα από εκεί που χρειαζόταν σε πολλές περιπτώσεις να υπερασπίζομαι στο παρελθόν θύματα αστυνομικών αυθαιρεσιών, να έχω την δυνατότητα να μιλήσω προς τους ίδιους τους αστυνομικούς από αυτήν την ιδιότητα. Στη συνέχεια αφού είχε γίνει αυτό, ήρθε η σειρά της σύστασης της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για την ταυτότητα φύλου, όπου μου έγινε η πρόταση, και ήταν μεγάλη μου χαρά και τιμή να την αποδεχτώ, όπως και αργότερα σε θέματα LGBTI ασύλου. Βεβαίως αυτό έγινε δυνατό, και με τη συμβολή του Υπουργείου Δικαιοσύνης και σε αυτό ανήκουν τα εύσημα στον Γ.Γ. του Υπουργείου, Κωστή Παπαϊωάννου, που χωρίς αυτή τη στήριξη δεν θα είχε γίνει. Αισθάνομαι ευγνώμων στο Τμήμα Σεξουαλικού Προσανατολισμού και Ταυτότητας Φύλου (SOGI) του Συμβουλίου της Ευρώπης, για την εμπιστοσύνη που μου έχει δείξει, και πέρα απ’ αυτό, πρέπει να αναγνωρίσουμε την ιδιαίτερα σημαντική συμβολή του Συμβουλίου της Ευρώπης στην πρόοδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ήπειρό μας.

Έχεις δηλώσει πολλές φορές ότι άλλο ο ακτιβισμός και άλλο η πολιτική. Πού εντοπίζεις τη σύγκρουση συμφερόντων;
Δεν θα το έλεγα ακριβώς σύγκρουση συμφερόντων. Απλά είναι διαφορετικά, διακριτά πράγματα. Ο ακτιβισμός είναι στα σίγουρα μορφή πολιτικής, αλλά έχουν σημαντικές διαφορές: στην πολιτική ενδιαφέρεσαι αναπόφευκτα για τις πολιτικές ισορροπίες, και επίσης στην πολιτική πιο πολύ παίζουν ρόλο οι πλειοψηφίες. Στον ακτιβισμό όχι: η δουλειά ενός ακτιβιστή είναι μεν να προσπαθήσει σιγά-σιγά να πείσει την κοινωνία, όμως αυτό που τον ενδιαφέρει πιο πολύ δεν είναι αυτό: είναι να καταφέρει να βρει απέναντι στον τοίχο που βρίσκεται μπροστά του, τις ρωγμές, ή αν θέλεις να τις δημιουργήσει, να ανοίξει ένα παράθυρο, ώστε να περάσουν από μέσα οι ιδέες του, όχι οι πλειοψηφίες. Να σας πω ένα παράδειγμα: όταν το 2013, πέρασε η ταυτότητα φύλου στην πρώτη νομοθεσία (εγκλήματα μίσους – τότε άρθρο 79 του Ποινικού Κώδικα), παρότι για να περάσει απ’ το κοινοβούλιο χρειάστηκαν οι ψήφοι της πλειοψηφίας, δεν ήταν η πλειοψηφία που το επέτρεψε: οι πολλές επίμονες παρεμβάσεις μας έκαναν δυνατόν να πειστούν οι κατάλληλοι άνθρωποι στο Κοινοβούλιο που μπόρεσαν να το προωθήσουν την κατάλληλη στιγμή και να γίνει δεκτό – στον ακτιβισμό επίσης παίζει ρόλο πολύ και το τάιμινγκ, να βρεις το κατάλληλο παράθυρο χρόνου. Αυτό ήταν ένα σημείο που καταφέραμε να σπάσουμε τον τοίχο. Ακόμη, μπορείς να πετύχεις πολλά στον ακτιβισμό, μέσω της νομικής οδού, και σ’ αυτό είμαι ευγνώμων σε όλες τις και τους σπουδαίους νομικούς που στάθηκαν στο πλευρό μας και σε πολλές περιπτώσεις είχαμε επιτυχίες. Μου έχει προταθεί αρκετές φορές να κατεβώ σε εκλογές, και από διαφορετικά κόμματα, είτε στις αυτοδιοικητικές εκλογές είτε στις εθνικές. Σε όλες τις περιπτώσεις, αν και ήταν τιμητικές οι προτάσεις, δεν τις δέχτηκα γι’ αυτό ακριβώς: δεν θα άλλαζα εύκολα την χαρά όταν βλέπεις πως καταφέρνεις να ανοίξεις ένα παράθυρο, ένα μικρό ρήγμα ώστε να καταφέρεις αυτό που θέλεις, για να γίνω μία από τους 300, ή δημοτική ή περιφερειακή σύμβουλος, χωρίς να τα υποτιμώ βέβαια αυτά που αποτελούν θεμέλιο της δημοκρατίας. Ακτιβισμός αυτό σημαίνει: κόντρα στις πλειοψηφίες, κόντρα σε παγιωμένες αντιλήψεις, να ανοίγεις ένα μικρό παράθυρο να μπαίνει φως και σιγά-σιγά να γεμίζει όλο το δωμάτιο φως. Ε, αυτήν την χαρά δύσκολα θα την άλλαζα, είναι ανεκτίμητη, έστω κι αν ο ακτιβισμός πολλές φορές σου επιφυλάσσει και μικροψυχίες ή απογοητεύσεις ή αν θέλεις και κούραση. Πολιτικές απόψεις έχω, και όποιος ξέρει να διαβάζει πίσω απ’ τις γραμμές καταλαβαίνει, όμως θεσμικά η πολιτική ασκείται μέσω των κομμάτων. Δεν θα ήθελα να περιορίσω αυτήν την δυναμική σε ένα τέτοιο κοστούμι, που δεν ξέρω αν θα μου ταιριάζει κιόλας – τουλάχιστον για την ώρα. Θα ήταν και άδικο για τους ανθρώπους που εκπροσωπώ, που ο καθένας και καθεμιά μπορεί να έχει διαφορετικές πολιτικές θέσεις. Πιστεύω στη δυναμική του ακτιβισμού.

Έχεις μιλήσει πολλές φορές για την ανάγκη διαφάνειας και δημοκρατίας στα εσωτερικά των οργανώσεων. Δεν θα έπρεπε να είναι αυτονόητα ή έστω μέρος του ελεγκτικού μηχανισμού του κράτους ως προς το πλαίσιο λειτουργίας τους;
Χμ, θα έπρεπε να είναι αυτονόητα, αλλά όπως ξέρουμε καλά δεν είναι στην πράξη. Η δημοκρατία έχει μεν τις νίκες της, αλλά είναι ασταμάτητη μάχη. Και κάπου πρέπει να φύγει απ’ τον ορίζοντά μας, πως δημοκρατία σημαίνει πηγαίνω μια φορά στα τέσσερα χρόνια και ψηφίζω. Η δημοκρατία θέλει ενεργούς πολίτες, πολίτες ενημερωμένους, που παρεμβαίνουν με τον τρόπο που καθένας και καθεμιά μας μπορεί, είτε ατομικά είτε συλλογικά. Νόμοι υπάρχουν, όμως οι πολίτες πρέπει να διεκδικούν την εφαρμογή τους. Δεν αρκούν από μόνοι τους. Στον πρόλογο του βιβλίου που βγάλαμε πρόσφατα «Είμαι τρανς – ξέρω τα δικαιώματά μου», ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, γράφει κάτι που δεν μπορώ παρά να το υπογράψω: «Ωστόσο, ήδη υπάρχουν συγκεκριμένα νομικά εργαλεία που ήδη ισχύουν και που πρέπει να διασφαλιστεί η εφαρμογή τους στην πράξη, ώστε να μην περιπέσουν σε αχρησία. Ένας νόμος που δεν εφαρμόζεται, μέσα στο χρόνο μπορεί να αποδυναμωθεί επικίνδυνα. Ακόμη και να εκτοπιστεί σιωπηρά από την έννομη τάξη». Ένα από τα στοιχεία που ενδυναμώνει και κάνει πράξη την δημοκρατία είναι και η λογοδοσία και διαφάνεια. Και, αλίμονο, αν εμείς που βρισκόμαστε στην Κοινωνία των Πολιτών, δεν το κάνουμε αυτό πράξη. Και, βεβαίως, το κράτος πρέπει να δημιουργεί το πλαίσιο, τους ελεγκτικούς μηχανισμούς λογοδοσίας και διαφάνειας, ωστόσο πρέπει εμείς πρωτίστως να λειτουργούμε έτσι. Όταν ξεκίνησε το ΣΥΔ, μαζί με τον Βασίλη Σωτηρόπουλο, θεωρήσαμε ως αυτονόητο καταστατικό όρο, την λογοδοσία, και τον δημόσιο απολογισμό εσόδων-εξόδων, όσο και δράσεων. Όταν ο άλλος σου δίνει έστω και 1 ευρώ από την τσέπη του, το κάνει απ’ το υστέρημά του και από περίσσευμα ψυχής, πρέπει αφενός μεν να τιμήσεις την εμπιστοσύνη του, αφετέρου να είναι σίγουρος ότι δεν θα καταλήξει στην τσέπη κάποιου καρεκλοκένταυρου, αλλά να αξιοποιηθεί στο μέγιστο για την προώθηση των δικαιωμάτων του. Έχουμε ευθύνη απέναντι στους ανθρώπους που μας εμπιστεύονται.

Το ΣΥΔ δημοσίευσε ανακοίνωση για δεύτερη χρονιά ότι δεν θα συμμετέχει στο Athens Pride. Τι πρέπει να αλλάξει στο Athens Pride για να ξαναπορευτείτε μαζί;
Πρέπει να αλλάξει η φιλοσοφία. Εξηγούμαι: ας πούμε πως ξεχνάμε τις πρότερες συμπεριφορές, τα περιβόητα «διαβουλευόμαστε» (δηλαδή «χεστήκαμε») όταν εμάς μας κυνηγούσαν, αλλά και τις τρανσφοβικές συμπεριφορές από μέλη είτε της οργανωτικής επιτροπής είτε της εταιρείας. Τα ξεχνάμε, νερό κι αλάτι που λέμε, και να σας πω την αλήθεια θα μπορούσαμε να βάλουμε νερό στο κρασί μας και να το κάνουμε κι από φέτος. Το θέμα με το Athens Pride, είναι πως μία ολιγομελής ομάδα νομίζει ότι μπορεί με αδιαφανή τρόπο, παρακάμπτοντας κάθε έννοια συλλογικότητας να παίρνει αποφάσεις και να ρίχνει στάχτη στα μάτια δημιουργώντας μία πολιτική ομάδα (όπως έγινε φέτος). Αναγνωρίζω ότι προφανώς για τις ανάγκες της διοργάνωσης νομικά πρέπει να υπάρχει μία στενή ομάδα. Δεν μπορεί να λειτουργεί όμως σαν κλίκα, πρέπει να δοθεί ενεργός ρόλος στις οργανώσεις, και από εκεί και πέρα το πράιντ είναι κάτι που αφορά όλη την κοινότητα. Ούτε βέβαια μπορεί να λέει «συνεργαζόμαστε με την τρανς κοινότητα», όταν εννοεί μία μικρή ομάδα, που δεν ξέρω για ποιους λόγους ανέλαβε το ξέπλυμα, και να κοροϊδεύει το σύμπαν. Είναι η κεντρική εκδήλωση ορατότητας και διεκδίκησης, που πρέπει να μας αφορά όλες και όλους. Πρέπει να ανοίξουν οι διαδικασίες, να έχουν ενεργό ρόλο όλες οι οργανώσεις, γι’ αυτό άλλωστε πριν από 2 χρόνια φτιάξαμε το Δίκτυο LGBTQI οργανώσεων που έχει ατονήσει. Πρέπει επίσης να υπάρχει διαφάνεια και λογοδοσία και στο πολιτικό επίπεδο πρέπει να υπάρχουν προφεστιβαλικές εκδηλώσεις, να νιώσει ο κόσμος που συμμετέχει πως δεν είναι 1 ημέρα από τις 365 και τελείωσε, και έτσι να το κάνει πιο δικό του. Κάποιοι και κάποιες διαδίδουν ψευδώς πως το ΣΥΔ, είναι εναντίον του θεσμού του πράιντ. Φυσικά αυτά είναι ψέματα, το ΣΥΔ στηρίζει τόσο τον θεσμό του πράιντ, όσο και τα υπόλοιπα πράιντς που γίνονται σε Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Πάτρα. Αλλά δεν μπορούμε να ξεπλένουμε απαράδεκτες τρανσφοβικές συμπεριφορές, ιδίως όταν στην ουσία δεν έχει αλλάξει τίποτε.

Δεδομένης της αποδοχής που έχει το ΣΥΔ πλέον από την ελληνική κοινωνία, τους θεσμούς αλλά και από το πολιτικό κατεστημένο, πού εντοπίζεις το στοίχημα πλέον για τη νέα γενιά τρανς ακτιβιστών και ακτιβιστριών;
Κατ’ αρχήν πρέπει προς στιγμήν να δουλέψουμε πολύ περισσότερο στην ενημέρωση της κοινωνίας, αλλά και θεσμικά. Έχουμε αρκετή δουλειά να κάνουμε σ’ αυτήν την κατεύθυνση. Και σ’ αυτό το πλαίσιο κινούμαστε. Ιδιαίτερα οι δύο τελευταίες εκδόσεις που έχουμε κάνει «Ταυτότητα και έκφραση φύλου, ορισμοί, διακρίσεις, στερεότυπα και μύθοι», και το τελευταίο «Είμαι τρανς – ξέρω τα δικαιώματά μου», δουλεύουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Και έχουμε αρκετά σχέδια, που ελπίζω να γίνουν δυνατά στο επόμενο χρονικό διάστημα. Επίσης, πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο προς τους θεσμικούς φορείς. Έχω την αίσθηση πως σύντομα θα έχουμε σημαντικά νέα στην νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, καθώς επίσης και στην τροποποίηση των νομοθεσιών κατά των διακρίσεων για λόγους φύλου ώστε να γίνουν συμπεριληπτικές ρητά προς την ταυτότητα φύλου. Αυτά πιστεύω πως θα τα καταφέρει η δική μας γενιά, σύντομα. Η επόμενη γενιά ακτιβιστών, πρέπει αφενός μεν να δουλέψει προς την κοινωνία περισσότερο, αφετέρου να συμπληρώσει τα δικά μας κενά στη δυαδική αντίληψη του φύλου και τις προκαταλήψεις. Δεν γνωρίζω αν το ξέρετε αλλά αρκετές νομοθεσίες, έχουν έμφυλες εκφράσεις, και τούτο πρέπει σιγά-σιγά να αλλάξει, ή να υπάρχουν προβλέψεις συμπεριληπτικές ως προς την ταυτότητα και έκφραση φύλου σε μια σειρά τομέων. Επίσης το τρανσφοβικό μπούλινγκ είναι ένα πάρα πολύ σοβαρό θέμα, και γενικότερα τα θέματα Παιδείας, γιατί από κει ξεκινούν όλα. Εικάζω, τέλος, χωρίς να είμαι σίγουρη, πως οι επόμενες μάχες θα είναι ώστε όπως το θρήσκευμα έφυγε από πεδίο της καταχώρησης εντελώς, να γίνει το ίδιο και με το φύλο, αλλά αυτό θέλει σοβαρή προετοιμασία και στρατηγική, γιατί ακόμη βρισκόμαστε μακριά από την ισότητα των φύλων, και δεν πρέπει να μπουν σε διακινδύνευση τα δικαιώματα των γυναικών και οι θετικές νομικές πρόνοιες. Βεβαίως, πριν επιδιώξει οτιδήποτε, θα πρέπει κάποια πράγματα να γίνουν πιο στέρεα να παγιωθούν, και ας ελπίσουμε πως δεν θα γίνει κάποιο πισωγύρισμα, γιατί όσα βλέπουμε σε χώρες της Ευρώπης με την άνοδο εθνολαϊκιστικών και ακροδεξιών πολιτικών, δεν αποτελούν θετικό προμήνυμα.

Μαρίνα έχετε καθόλου σκεφτεί στο ΔΣ τη διάδοχή σας κατάσταση; Για εσάς ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις και δυσκολίες για τη δημιουργία μιας “δεύτερης” γενιάς ακτιβιστριών/ακτιβιστών στο σωματείο;
Η διάδοχη κατάσταση, προφανώς, θα αποφασιστεί από τις Γενικές Συνελεύσεις του ΣΥΔ, σύμφωνα με τις καταστατικές διαδικασίες. Και γι’ αυτό είμαι αισιόδοξη γιατί υπάρχουν νεότερα παιδιά που και γνώσεις έχουν και δυνατότητες. Η πρόκληση και εχθρός πάντα είναι ο «ωχαδερφισμός», το να πιστεύεις πως κάποιος άλλος θα το κάνει για σένα. Όχι, πρέπει να ενεργοποιούμαστε όλοι, και κυρίως να έχουμε πίστη στις ιδέες μας και στις μάχες που πρέπει να δοθούν. Η μάχη πάντα δίνεται για να νικήσεις, και έστω κι αν υπάρξει άγονος χρόνος, πρέπει να εργάζεσαι ενδιάμεσα με ισχυρή πίστη και κυρίως σχέδιο.