Μ’ αυτόν το φόρο τιμής του αρθρογράφου μας, Χαβιέρ Τολκατσιέρ, η Pressenza σηματοδοτεί πέντε χρόνια από το θάνατο του Σίλο, Αργεντίνου συγγραφέα, μη βίαιου επαναστάτη και πνευματικού μας οδηγού.

Όταν ρωτήθηκε από ένα δημοσιογράφο, εκεί γύρω στα 1994, «Τι θα θέλατε να γραφτεί πάνω στον τάφο σας;» ο Σίλο απάντησε: «Υπήρξε καλός άνθρωπος, αλλά κακός συγγραφέας».

Αυτή η περιγραφή, πέραν του ότι αναδεικνύει αυτό που είναι ουσιαστικό, περιέχει, ταυτόχρονα, και την απαραίτητη δόση ειρωνίας και χιούμορ με τα οποία εκείνος συνήθιζε να διασκεδάζει τους συνομιλητές του. Δεν παύει, ωστόσο, να μας ακούγεται υπερβολικά ταπεινή. Δοκιμάζοντας κάποιες άλλες περιγραφές, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε: σοφός οδηγός αλλά και βαθύς στοχαστής, ή καλοσυνάτος δάσκαλος αλλά και δεινός στρατηγός˙ ακτιβιστής από τους λίγους αλλά και φλογερός μυστικιστής˙ ακατάβλητος επαναστάτης αλλά και οξυδερκής αναλυτής˙ μύστης αλλά και κοινωνικός αντάρτης.

Και φυσικά, κρίνοντας από τη λογοτεχνική ομορφιά και την ποιητική πλαστικότητα που χαρακτηρίζουν τα κείμενά του, θα λέγαμε, ακόμη, ότι ο Σίλο υπήρξε ένας εξαιρετικός συγγραφέας, επικεντρωμένος πολύ περισσότερο στη χρησιμότητα και την ορθότητα των παρατηρήσεών του παρά στην εξωτερική τους μορφή. Όπως ακριβώς σημειώνει και ο ίδιος σε ένα εδάφιο του έργου του: «Και ούτε να ισχυριστείς πως σε δυσαρεστεί ο τρόπος μου να παρουσιάζω τα πράγματα, γιατί αυτό δεν το λες για τη φλούδα όταν το φρούτο σού αρέσει. Εκθέτω με τον τρόπο που μου φαίνεται κατάλληλος, όχι με αυτόν που θα ευχαριστούσε όσους επιδιώκουν πράγματα απομακρυσμένα από την εσωτερική αλήθεια.»

Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε έτσι, προσθέτοντας περιγραφές, και καμιά, από μόνη της, δε θα έφτανε να περιγράψει πλήρως την εξαιρετική προσωπικότητα του ανθρώπου που ίδρυσε το ρεύμα που, σήμερα, γνωρίζουμε ως Νέο Ανθρωπισμό ή Οικουμενικό Ανθρωπισμό και που από το πνευματικό και υπαρξιακό του Μήνυμα πηγάζει μια βαθιά δυνατότητα απελευθέρωσης για τον Άνθρωπο.

«Αν σου μιλήσω με ανιδιοτέλεια γι’ αυτό που κάνει ευτυχισμένο και ελεύθερο το ανθρώπινο ον, αξίζει τον κόπο να προσπαθήσεις να καταλάβεις» – είναι γραμμένο σε μια από τις πρώτες σελίδες του Εσωτερικού Βλέμματος, κεντρικού κειμένου της διδασκαλίας του Σίλο. Και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το έχουμε προσπαθήσει και θα συνεχίσουμε να το προσπαθούμε…

Για τον γράφοντα, η διδασκαλία του Σίλο είναι κατ’ ουσίαν επαναστατική. Επαναστατική επειδή συνηγορεί υπέρ της βαθιάς μετατροπής των ψυχο-κοινωνικών δομών που εμποδίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη να εξελιχθεί στην πληρότητά της ελεύθερη από τον πόνο και την οδύνη.

Ο Σίλο θέτει υπό αμφισβήτηση αυτές τις αγκυλωμένες δομές, προτείνοντας, περαιτέρω, εμπειρίες που επιτρέπουν σε κάθε Άνθρωπο να υπερβεί την άβυσο του μη νοήματος της ζωής.

«Θα σου πω ποιο είναι το νόημα της ζωής σου εδώ: να εξανθρωπίσεις τη γη! Τι σημαίνει να εξανθρωπίσεις τη γη; Σημαίνει να ξεπερνάς τον πόνο και την οδύνη, σημαίνει να μαθαίνεις χωρίς όρια, σημαίνει να αγαπάς την πραγματικότητα που κατασκευάζεις».

Αν και ουσιαστικά υπαρξιακή, η διδασκαλία του Σίλο είναι κατ’ ανάγκη υπερβατική. Κι έτσι μας καλεί να επαναστατήσουμε ενάντια στη φαινομενική οριστικότητα του θανάτου, επιβεβαιώνοντας τη δυνατότητα ενός υπερβατικού μέλλοντος για τον Άνθρωπο, προτείνοντας μια ζωή με συνοχή ανάμεσα σ’ αυτό που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και κάνουμε, ξεπερνώντας την αδιαφορία προς τους άλλους, πηγαίνοντας προς τους άλλους με διάθεση ενεργητική και αλληλέγγυα.

Επαναστατικές είναι και οι δηλώσεις του στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο, που συνοψίζονται σ’ αυτή τη φράση η οποία εμψυχώνει την ανθρωπιστική δράση σε περισσότερες από εκατό χώρες της γης: «Τίποτα πάνω από τον Άνθρωπο και κανένας Άνθρωπος κάτω από άλλον».

Επαναστατική (και ελευθεριακή) είναι και η ιδέα του για «το ανθρώπινο», διαχωρισμένη σαφώς από κάθε φυσιοκρατία και ζωολογία, καθώς ο Σίλο χαρακτηρίζει τον Άνθρωπο ως «μια ιστορική ύπαρξη που ο τρόπος της κοινωνικής της δράσης μετατρέπει την ίδια της τη φύση».

Επαναστατικές και οι ιδέες του στο πεδίο της ψυχολογίας, όπου θεμελιώνει τη μετατρεπτική ικανότητα του ανθρώπου στην ίδια τη δραστηριότητα της συνείδησής του, τη χωρικότητα της αναπαράστασής του και τη διεύρυνση του χρονικού του ορίζοντα: χαρακτηριστικά, αποκλειστικά, ανθρώπινα.

Επαναστατική η επιστημολογική του πρόταση, με την ανάπτυξη μιας Μεθόδου που υπογραμμίζει τη δυναμική δομή όλων των φαινομένων και την καίρια σημασία που έχει το να συμπεριλάβουμε το δικό μας βλέμμα για την πλήρη κατανόηση αυτού που μελετάμε.

Επαναστατικό είναι και το πνευματικό του μήνυμα, που αρνείται τη δογματική επιβολή και τη θρησκευτική μισαλλοδοξία για να ανοίξει το δρόμο στην φωτεινή εμπειρία που είναι παρούσα στο βάθος κάθε ανθρώπινης ύπαρξης. Πνευματικότητα που προάγει την ελευθερία της σκέψης, την αναζήτηση της καλής γνώσης και, κατά συνέπεια, τροφοδοτεί την ελευθερία και την πολυμορφία των ερμηνειών αναφορικά με το ιερό και την αθανασία.

Επαναστατική και η συνεισφορά του στο πεδίο του μυστικισμού, όπου θέτει στη διάθεση κάθε ανθρώπου τέσσερις πειθαρχίες μύησης στις οποίες συνοψίζει εμπνευστικές εμπειρίες από τις διάφορες ιστορικές παραδόσεις.

Επαναστατική είναι η εικόνα του μέλλοντος που ο Σίλο προτείνει, τοποθετώντας τους διάφορους πολιτισμούς όχι απλά σε ένα σκηνικό αμοιβαίας ανοχής, αλλά σύγκλισης προς ένα Παγκόσμιο Ανθρώπινο Έθνος, στο οποίο κάθε πολιτισμός θα μπορεί να συνεισφέρει τα καλύτερα ιστορικά του στοιχεία.

Αν κάποιος αναρωτηθεί για την επικαιρότητα και την εγκυρότητα αυτών των ιδεών, η απάντησή μας ίσως του φανεί παράδοξη. Αν δώσουμε προσοχή στις ανάγκες, θα δούμε ότι δεν υπάρχει τίποτα πιο καίριο απ’ το να ανοίξουμε άμεσα ένα διάλογο επικεντρωμένο στις προτάσεις του Σίλο. Χωρίς καμιά αμφιβολία, εστιάζοντας στο επαναστατικό του αποτύπωμα, είναι πιθανό πως οι αλλαγές στις οποίες προσβλέπουμε δε θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν απλά και μόνο λόγω της αμεσότητας των αναγκών. Πολύ λιγότερο μάλιστα, αν κατανοήσουμε την οικουμενική σημασία τους.

Εις υγείαν, αγαπημένε Σίλο! Προχωράμε μαζί προς αυτό τον υψηλό προορισμό της απελευθέρωσης, αγκαλιάζοντας το μεγαλύτερο ιδανικό, αυτό που μας οδηγεί στο ξεπέρασμα της βίας και της οδύνης σε μας και στον κοινωνικό κόσμο, αυτό που μας ωθεί να αναλαμβάνουμε δράση μαζί με άλλους και για άλλους, εκείνο που μας συγκινεί όταν γιορτάζουμε και μοιραζόμαστε τη χαρά μας για την ανθρώπινη πρόοδο.

Ευχαριστούμε, αγαπημένε Δάσκαλε! Δεν υπάρχει αποτυχία που να μας νικήσει, καθώς η επανάσταση και η επιδίωξη της ελευθερίας είναι η τροφή όλων των ανθρωπιστών του κόσμου.