Υπάρχουν βραδιές που η ελπίδα είναι δύσκολη – και όμως λάμπει. Η απονομή του Βραβείου Ειρήνης Seán MacBride από το Διεθνές Γραφείο Ειρήνης (IPB) στις 10 Νοεμβρίου στο Βερολίνο ήταν μια τέτοια βραδιά. Μια βραδιά όπου άνθρωποι που έχουν βιώσει τις μεγαλύτερες δυστυχίες μίλησαν με την ήρεμη αλλά ακλόνητη γλώσσα της ανθρωπιάς. Και μια βραδιά όπου έγινε σαφές ότι η ειρήνη δεν δημιουργείται από όσους βρίσκονται στην εξουσία, αλλά από εκείνους που συνεχίζουν να πιστεύουν σε αυτήν παρά τα όσα συμβαίνουν.

Ένα βραβείο με ιστορία – και μια σπάνια στιγμή αξιοπιστίας

Το Βραβείο Seán MacBride πήρε το όνομά του από έναν άνθρωπο που έμαθε από πρώτο χέρι τι κάνει η βία στους ανθρώπους. Ο MacBride εντάχθηκε στον IRA σε ηλικία 15 ετών και ως ενήλικας έγινε μια από τις ηθικές αρχές στον τομέα του αφοπλισμού, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της διεθνούς δικαιοσύνης. Η αποφασιστική δήλωσή του – «Εμείς οι λαοί, όχι οι κυβερνήσεις» – κρεμόταν αόρατη πάνω από τους παρευρισκόμενους εκείνο το βράδυ.

Μεταξύ πολεμοκάπηλων και βραβείων ειρήνης – επιτέλους ξανά ένας άξιος νικητής

Τους τελευταίους μήνες, φαινόταν να έχει γίνει σχεδόν πολιτική τέχνη η απονομή βραβείων ειρήνης σε άτομα ή ιδρύματα που έχουν τόσο σχέση με την ειρήνη όσο ένα σπίρτο με την πυρασφάλεια.

  • Το Νόμπελ Ειρήνης στην πολιτικό της Βενεζουέλας Μαρία Κορίνα Ματσάδο, η οποία υποστηρίζει τις θανατηφόρες κυρώσεις κατά της χώρας της και την εισβολή.
  • Το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανικών Βιβλιοπωλείων στον Καρλ Σλέγκελ, ο οποίος χρησιμοποιεί μια γλώσσα συγκρουσιακή παρά συμφιλιωτική και υποστηρίζει την κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία.
  • Το Βραβείο Ειρήνης της Βεστφαλίας στο ΝΑΤΟ – μια συμμαχία που υποστηρίζει τον εξοπλισμό και τον πόλεμο.

Αυτή η βραδιά στο Βερολίνο ήταν ακόμη πιο απελευθερωτική, σχεδόν ανακουφιστική: επιτέλους, ένα βραβείο ειρήνης που αξίζει το όνομά του. Ένα βραβείο που δεν επιβραβεύει τη γεωπολιτική αφοσίωση, αλλά το θάρρος, την ευαλωτότητα και την επιθυμία για ένα μέλλον χωρίς θάνατο.

Οι νικητές του βραβείου 2025: Γονείς που κάνουν το αδιανόητο – και η κοινωνία των πολιτών που χτίζει γέφυρες

Φέτος, το Διεθνές Γραφείο Ειρήνης απονέμει το Βραβείο Ειρήνης Seán MacBride σε δύο οργανώσεις: το Parent Circle – Families Forum (PCFF) και την Alliance for Middle East Peace (ALLMEP).

Το Parent Circle είναι μια μοναδική ένωση περισσότερων από 700 ισραηλινών και παλαιστινιακών οικογενειών που έχουν χάσει αγαπημένα τους πρόσωπα στον πόλεμο, αλλά έχουν αποφασίσει ότι ο πόνος τους δεν πρέπει να μετατραπεί σε νέο πόνο για άλλους. Οι δύο συν-διευθύνουσες σύμβουλοι, Ayelet Harel και Nadine Quomsieh, παρέλαβαν το βραβείο εκ μέρους των μελών.

Η ALLMEP, με τη σειρά της, είναι ένα δίκτυο που αποτελείται από πάνω από 180 οργανώσεις της ισραηλινής και παλαιστινιακής κοινωνίας, οι οποίες πραγματοποιούν τοπικές ειρηνευτικές δράσεις με διάφορους τρόπους – μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων, διαλόγων μεταξύ νέων, πολιτικής υπεράσπισης ή υποστήριξης για την αντιμετώπιση των τραυμάτων. Η συμμαχία αγωνίζεται επίσης για τη δημιουργία ενός διεθνούς ταμείου για την ειρήνη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων, εμπνευσμένη από ένα μοντέλο που συνέβαλε σημαντικά στην επιτυχία της Συμφωνίας της Μεγάλης Παρασκευής στη Βόρεια Ιρλανδία.

Και οι δύο οργανώσεις μοιράζονται τη θεμελιώδη πεποίθηση ότι η ειρήνη αναπτύσσεται από τη βάση προς την κορυφή.

Οι ομιλίες – φωνές που μεταφέρουν τόσο πόνο όσο και ελπίδα

Ο εκτελεστικός διευθυντής του IPB, Sean Conner: «Πρέπει να ακούμε τους ανθρώπους, όχι τις κυβερνήσεις».

Ο εκτελεστικός διευθυντής του IPB, Sean Conner, άνοιξε την τελετή απονομής των βραβείων με μια συγκινητική υπενθύμιση του λόγου για τον οποίο ο Seán MacBride – ιδρυτής του IPB και συνιδρυτής της Διεθνούς Αμνηστίας – ήταν ένας τόσο ασυνήθιστος αποδέκτης του Βραβείου Ειρήνης: επειδή ήξερε πώς μυρίζει η βία. Ο Conner τόνισε ότι ο MacBride άφησε πίσω του ένα έργο ζωής που μας διδάσκει μέχρι σήμερα ότι αυτό το βραβείο ανήκει σε «όσους γνωρίζουν το πραγματικό ανθρώπινο κόστος του πολέμου».

Με βάση αυτή τη στάση, ο Conner εστίασε σταθερά στους ανθρώπους και όχι στους πολιτικούς παράγοντες: «Πρέπει να ακούμε τους ανθρώπους, όχι τις κυβερνήσεις». Κατέστησε σαφές ότι το PCFF και η ALLMEP κάνουν ακριβώς το είδος της δουλειάς που οι κυβερνήσεις συνήθως εκτιμούν μόνο όταν είναι ήδη πολύ αργά. Η κεντρική του εικόνα ήταν μια αντιστροφή της λογικής της εξουσίας: «Δεν είναι τα κράτη που φέρνουν την ειρήνη. Είναι οι άνθρωποι που κάνουν την ειρήνη δυνατή».

Ο Conner προειδοποίησε επίσης: «Το μέλλον παραμένει σε κίνδυνο αν η κοινωνία των πολιτών δεν εμπλακεί». Αλλά βρήκε και λόγια ενθάρρυνσης:

«Η ελπίδα που ακούμε σήμερα δείχνει ότι ένα μέλλον είναι δυνατό – ένα μέλλον βασισμένο στην ασφάλεια, την αξιοπρέπεια και την ελευθερία για όλους».

Ολοκλήρωσε την ομιλία του απευθυνόμενος στους βραβευθέντες και εστιάζοντας στο θάρρος τους: «Έχετε το θάρρος να γίνετε ορατοί. Είμαστε εδώ σήμερα για να σας δούμε και να σας ακούσουμε». Εκείνη τη στιγμή, η φράση «Το θάρρος σας είναι ορατό» ακουγόταν σαν ένα μήνυμα από ένα καλύτερο μέλλον – ένα μέλλον που ανήκει σε όσους γνωρίζουν τον πόνο.

Ayelet Harel: Όταν ο πόνος γίνεται γέφυρα

Όταν η Ayelet Harel, ισραηλινή συνδιευθύντρια του PCFF, πλησίασε το μικρόφωνο, η αίθουσα ξαφνικά φάνηκε πιο ευάλωτη. Μίλησε ήρεμα, αλλά με ένα συναίσθημα που δεν μπορούσε να κρύψει. Μίλησε για τον αδελφό της, που πέθανε στον Πρώτο Πόλεμο του Λιβάνου και για το πώς η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου σε συνοδεύει για όλη σου τη ζωή – αλλά μπορεί να μετατραπεί σε δέσμευση για ειρήνη και συμφιλίωση: δεν ήταν μια ρητορεία, αλλά μια μαρτυρία.

Μίλησε για το πόσο πονάει η καρδιά της μπροστά στα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου – και ταυτόχρονα μπροστά στην «αδιανόητη καταστροφή» στη Γάζα. Τότε ήρθε η φράση που θα διαπερνούσε ολόκληρη τη βραδιά σαν κοινό νήμα σε όλες τις ομιλίες:

«Όχι, δεν είναι μια συμμετρική πραγματικότητα. Αλλά είναι μια κοινή ανθρωπιά».

Και ακριβώς επειδή αυτή η πραγματικότητα δεν είναι συμμετρική, είπε, πρέπει να πάρουμε τη ηθική μας ευθύνη δύο φορές πιο σοβαρά. Η έκκλησή της προς τη Γερμανία ήταν σαφής και επείγουσα:

«Παρακαλώ, μην διαλέγετε πλευρά. Χρησιμοποιήστε την ιστορία σας και την ηθική σας φωνή για να προωθήσετε την ισότητα και την ειρήνη».

Ήταν μια από εκείνες τις στιγμές που επικράτησε μια αισθητή σιωπή – μια σιωπή στην οποία όλοι οι παρόντες ένιωσαν τι διακυβευόταν.

Nadine Quomsieh: «Δεν υπάρχει ανταγωνισμός στον πόνο»

Η Nadine Quomsieh, η Παλαιστίνια συνδιευθύντρια του Parent Circle, συνέχισε από εκεί που σταμάτησε η Ayelet και οδήγησε το κοινό βαθύτερα στο βάρβαρο παρόν.

Περιέγραψε τη Γάζα με λόγια που δεν άφηναν περιθώρια για ωραιοποιήσεις: κατεστραμμένες γειτονιές, παιδιά που μαθαίνουν λέξεις όπως «επίθεση με drone, ερείπια, ορφανά» πριν μάθουν να διαβάζουν. Γυναίκες που γεννούν σε σκηνές. Άνθρωποι που, κάθε βράδυ, δεν ξέρουν αν θα ζήσουν για να δουν άλλη μια ανατολή. Αλλά ταυτόχρονα, μίλησε για ισραηλινές οικογένειες των οποίων η ζωή δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια μετά τις 7 Οκτωβρίου.

Και τότε ήρθε η φράση που συνόψισε ολόκληρη τη βραδιά – μια φράση που στάθηκε ως ηθική κατευθυντήρια γραμμή ενάντια στην παγκόσμια βαρβαρότητα:

«Δεν υπάρχει ανταγωνισμός στον πόνο. Υπάρχει μόνο απώλεια».

Μίλησε για το αδιανόητο: ότι από τον Οκτώβριο, το PCFF έχει δεχτεί 125 νέες οικογένειες που πενθούν – Ισραηλινούς και Παλαιστινίους.

Η φωνή της δεν έσπασε – δονήθηκε.

«Να συναντιόμαστε μετά από μια απώλεια, να μιλάμε μεταξύ μας μετά από ένα τραύμα, να απορρίπτουμε το μίσος – ακόμα και όταν αναμενόταν από εμάς να μισούμε. Άνθρωποι που έχουν θάψει τους αγαπημένους τους. Και όμως αρνούνται να χρησιμοποιήσουν τη δική τους θλίψη ως όπλο ή για να δικαιολογήσουν τη θλίψη μιας άλλης οικογένειας. Αυτό δεν έχει καμία σχέση με τη συνύπαρξη. Έχει να κάνει με την ανθρωπιά».

Ήταν μια από τις πιο σαφείς δηλώσεις της βραδιάς, ένα είδος σιωπηλού μανιφέστου.

Η κοινωνία των πολιτών ως θεμέλιο – όχι ως υποσημείωση

Ο Miro Marcus από την ALLMEP άλλαξε την οπτική: μακριά από τον ατομικό πόνο και προς τη δομική ελπίδα. Ανέφερε ότι παρά τον πόλεμο, το τραύμα και τη διεθνή παραίτηση, πάνω από το 60% των οργανώσεων-μελών συνέχισαν το έργο τους – πολλές μάλιστα περισσότερο από ποτέ.

Μίλησε για 400 Ισραηλινούς και Παλαιστινίους που συναντήθηκαν στο Παρίσι ενώ οι οικογένειές τους δέχονταν πυραυλικές επιθέσεις και που διατύπωσαν εκεί πολιτικές προτάσεις που αργότερα ενσωματώθηκαν στην Διακήρυξη της Νέας Υόρκης.

«Η ειρήνη δεν είναι απλώς αποτέλεσμα διαπραγματεύσεων. Η ειρήνη χτίζεται. Και αυτό απαιτεί τους ανθρώπους που βρίσκονται εδώ σήμερα».

Η ιδέα ενός διεθνούς ταμείου ειρήνης που παρουσίασε ξαφνικά δεν φαινόταν πλέον μακρινή, αλλά μάλλον σαν ένα μοντέλο που θα έπρεπε να υφίσταται εδώ και πολύ καιρό.

«Αγάπη αντί για μίσος» – η έκκληση της Dolev για ριζοσπαστική ανθρωπιά

Η Sharon Dolev, μέλος του διοικητικού συμβουλίου του IPB και εκτελεστική διευθύντρια του METO, συγκινήθηκε βαθιά και εξήρε το εξαιρετικό θάρρος των βραβευθέντων. Υπενθύμισε στο ακροατήριο ότι οι πόλεμοι έχουν συνήθως μόνο δύο αποτελέσματα – «την καταστροφή της μιας πλευράς ή μια συμφωνία» – και ότι είναι σχεδόν αδιανόητο να υπερασπίζεται κανείς με τόση συνέπεια την ειρήνη υπό τις τρέχουσες συνθήκες.

Αναφερόμενη στο PCFF και την ALLMEP, είπε:

«Αυτό που κάνετε είναι σχεδόν απάνθρωπο – να επιλέγετε την αγάπη αντί του μίσους μετά από μια απώλεια».

Τόνισε πόσο δύσκολο είναι το έργο της ειρήνης όταν οι άνθρωποι ζουν υπό πραγματική απειλή:

«Είναι εξαιρετικά δύσκολο όταν πέφτουν βόμβες και ο φόβος φωνάζει».

Η Dolev επέκρινε την προσδοκία για τέλεια ειρήνη και χαρακτήρισε την απόρριψη ρεαλιστικών λύσεων συχνά ως μια μορφή προκατάληψης.

Τα κράτη είναι μπλοκαρισμένα στην ικανότητά τους να λαμβάνουν αποφάσεις, ενώ η κοινωνία των πολιτών είναι η πραγματική δύναμη για την αλλαγή:

«Όταν τα κράτη και οι πολιτικοί κάθονται σε ένα δωμάτιο, μοιάζει σχεδόν σαν να είναι παγιδευμένοι σε κοστούμια από μπετόν. Δεν έχουν τη δύναμη, την ικανότητα και το θάρρος να είναι δημιουργικοί, να κινηθούν, να έχουν μια πραγματική συζήτηση. Αυτό το έργο ανήκει σε εμάς – την κοινωνία των πολιτών».

Κλείνοντας, εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της για το βραβείο και διατύπωσε την ευχή της:

«Ελπίζω ότι το έργο σας θα μας δώσει αυτό που όλοι αξίζουμε: ειρήνη στη Μέση Ανατολή».

Μια βραδιά που δεν υποτιμά τον πόνο, αλλά κάνει την ελπίδα δυνατή

Αυτό που έκανε αυτή τη βραδιά ξεχωριστή ήταν ότι κανείς δεν προσπάθησε να συγκρίνει τη δυστυχία. Κανείς δεν μίλησε για «ίσες θυσίες», κανείς δεν σχετικοποίησε. Αντίθετα: η αναγνώριση των διαφορών ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την αναγνώριση των ομοιοτήτων.

Η ατμόσφαιρα δεν ήταν εορταστική, αλλά σοβαρή. Όχι μελαγχολική, αλλά σαφής. Όχι συναισθηματική, αλλά ανθρώπινη. Ήταν το είδος της βραδιάς που δεν αλλάζει αμέσως τον κόσμο – αλλά αλλάζει τη δική σου άποψη για αυτόν. Ένα μέλλον που δεν είναι αναπόφευκτο – ούτε προς τη μία ούτε προς την άλλη κατεύθυνση.

Στο τέλος, παρέμεινε ένα συναίσθημα που έχει γίνει σπάνιο στους πολιτικούς κύκλους: η αίσθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα αν έχουν αρκετό θάρρος να αισθάνονται διαφορετικά από την υπόλοιπη κοινωνία. Το Βραβείο Seán MacBride 2025 απονεμήθηκε σε όσους πλήρωσαν πολύ υψηλό τίμημα για αυτό: με τις οικογένειές τους, τα παιδιά τους, τα αδέλφια τους.

Θα είχαν κάθε λόγο να παραμείνουν στο μίσος. Κάνουν το αντίθετο. Ίσως αυτή είναι η μεγαλύτερη πράξη ειρήνης που είναι γνωστή μέχρι σήμερα.

Και ίσως αυτή η βραδιά στο Βερολίνο δεν ήταν απλώς μια τελετή απονομής βραβείων, αλλά μια σιωπηλή απόδειξη ότι η ειρήνη – όπως είπε η Nadine Quomsieh – δεν είναι παράδοση, αλλά θάρρος. Όχι αδυναμία, αλλά αποφασιστικότητα. Όχι ουτοπία, αλλά μια καθημερινή απόφαση. Μια απόφαση που έγινε ορατή αυτή τη βραδιά. Και ελπίζουμε ότι θα είναι μεταδοτική.

Μετάφραση από τα αγγλικά: Pressenza Athens