Η Ζωή Κοσκινίδου μιλά για την ελληνική καμπάνια «Διαβάζω δυνατά 2019».

Κάθε παιδί έχει ένα μυστικό κήπο που ολοένα καταφεύγει, δημιουργώντας σαν μικρός αρχιτέκτονας τις γέφυρες που συνδέουν τον εσωτερικό του με τον εξωτερικό κόσμο. Οι πρώτοι σπόροι αυτού του καταφυγίου πέφτουν από το στόμα που απευθύνει σε αυτό το μοναδικό, συγκεκριμένο παιδί τα πρώτα λόγια. Είναι η απεύθυνση, το νοιάξιμο, η φροντίδα του ενός για τον έναν η ρίζα της αφήγησης που σαν εύρωστο δέντρο απλώνεται και που αν μεγάλοι πια το συναντήσουμε στο δρόμο μας, στεκόμαστε να ξαποστάσουμε στη δροσιά του, να αφουγκραστούμε τα θροίσματα του, νοσταλγοί εκείνης της πρώτης απόκρισης στο αίτημά μας για νόημα στην ύπαρξη μας. Θροίσματα που μες στην στροβιλώδη περιδίνηση του καιρού μας και τη μανιώδη επιτάχυνση του χρόνου, μας συνδέουν με την παρηγορία της φροντίδας που αποκρίνεται στο ένα συγκεκριμένο πρόσωπο στο οποίο η αφήγηση απευθύνεται, αναγνωρίζοντας την αξία του μέσα στον κόσμο.

Η «Κόκκινη Αλεπού»[1] πήρε την πρωτοβουλία να τρέξει στην Ελλάδα την καμπάνια ενθάρρυνσης της αφήγησης “Διαβάζω Δυνατά», καλώντας μας να την εμψυχώσουμε. Συναντώντας την σε μια ξένοιαστη βόλτα μου στο διαδίκτυο, ως ζωηροί λαγοί ξεπήδησαν οι ερωτήσεις, και θέλησα να τις της απευθύνω. Κι έτσι έμαθα πως αυτή η «Κόκκινη Αλεπού» έχει ονοματεπώνυμο. Το όνομά της είναι Ζωή Κοσκινίδου.[2]

Μπορείτε να «εικονογραφήσετε» τη συνάντησή μας με τα κραγιόνια της φαντασίας σας και να διαβάσετε τη συνομιλία μας σε αυτόν/ή/ούς που επιθυμείτε, δυνατά!

Τί γυρεύει μια «Κόκκινη αλεπού» στο διαδίκτυο;
Η Κόκκινη Αλεπού δημιουργήθηκε πριν από τρία χρόνια για δύο λόγους: πρώτον γιατί δεν υπήρχε κάτι στον ελληνικό Τύπο που να έχει σχέση με το παιδικό βιβλίο που να αντιμετωπίζει το αντικείμενο με τρόπο που να με συγκινεί και δεύτερον για να βγάλει εμένα από την επαγγελματική μου μιζέρια λόγω ανεργίας.

Αν τα παιδικά βιβλία δεν ήταν βιβλία, τί θα ήταν;

Ταινίες, μουσικές, έργα τέχνης.

Πως και δεν χάνεται η «Κόκκινη Αλεπού» στο δάσος των σελίδων τόσων πολλών βιβλίων, που κυκλοφορούν. Ποια είναι η πυξίδα της;

Αυτό δεν ξέρω πώς να το απαντήσω. Θεωρώ πως όταν κάποιος διαβάζει πολύ και διαφορετικά πράγματα όλη του τη ζωή, αποκτά κάποια στιγμή στη ζωή του κριτήριο; Δεν είμαι και σίγουρη. Θεωρώ πώς έχει να κάνει και με άλλα πράγματα, όχι μόνο με το διάβασμα, έχει να κάνει με τη μουσική, τις συναυλίες, το θέατρο, τον κινηματογράφο, τα εικαστικά. Έχει να κάνει με τις αναφορές μας, την ποπ κουλτούρα. Όλα κάπως συνδέονται μεταξύ τους και δημιουργούν ένα κάποιο αισθητήριο.

Τελειώνουν ποτέ τα βιβλία;

Αυτό θα έλειπε. Αν τελειώσουν τα βιβλία, θα πρέπει να εφεύρουμε κάτι άλλο.

Υπάρχουν τελικά εκείνα τα βιβλιόδεντρα που είχα φανταστεί παιδί; Εσύ τι λες, που συναντάς τόσα βιβλία;

Παντού, στο σπίτι, στα σχολεία, στις βιβλιοθήκες, στα βιβλιοπωλεία, στα φεστιβάλ βιβλίων, σε χαρτόκουτα πεταμένα στον δρόμο.

Πιστεύεις κι εσύ πως μια εικόνα είναι χίλιες λέξεις;
Πιστεύω στη μαγεία της εικόνας, ναι, αγαπώ τα silent books και τα θεωρώ βιβλία ακόμα κι αν τους λείπει το κείμενο. Γιατί, δεν τους λείπει, απλά εμείς δεν μπορούμε να το δούμε. Οι λέξεις είναι κρυμμένες μέσα στην εικόνα και περιμένουν κάποιον να τις βρει και να τις «διαβάσει».

Η «Κόκκινη Αλεπού» προτείνει αφήγηση στο σπίτι, στην τάξη, στο πάρκο, στην παραλία, παντού και δυνατά! Γιατί δυνατά;

Η αφήγηση δεν έχει να κάνει μόνο με την ανάγνωση, δεν είναι δηλαδή μόνο ένας τρόπος να γνωρίσεις σε κάποιον την ομορφιά της. Έχει να κάνει και με πολλά άλλα πράγματα, όπως με το δέσιμο που αισθάνεσαι με τον αφηγητή, την ελευθερία που δίνεις στο μυαλό σου να σταματήσει για λίγο να αποκωδικοποιεί λέξεις και γράμματα και να δημιουργεί εικόνες απερίσπαστο.

Υπήρξες παιδί που σου διάβαζαν δυνατά;

Ναι, είχα την τύχη να έχω μια γιαγιά που με αγαπά κι εμένα και την αδερφή μου πάρα πολύ, που αν και αγράμματη έμαθε να διαβάζει από τους τίτλους των εφημερίδων και μας διάβαζε πολύ συχνά παραμύθια από μια εγκυκλοπαίδεια του Disney. Αυτός ο τόμος είχε συμπυκνωμένα πολύ γνωστά παραμύθια και θυμάμαι να μας τα διαβάζει ξανά και ξανά και ξανά. Μπορεί για εκείνην να ήταν ένα είδος εξάσκησης, για εμένα όμως ήταν η καλύτερη ώρα της ημέρα, το καλύτερο «παιχνίδι» που μπορούσα να παίξω με τη γιαγιά μου.

Συνήθως, διαβάζουμε δυνατά στα μικρά παιδιά που ακόμη δεν έχουν μάθει ανάγνωση. Όταν μάθουμε ανάγνωση, το διάβασμα γίνεται κάτι μοναχικό. Γιατί νομίζεις συμβαίνει αυτό;

Και το μοναχικό διάβασμα είναι απαραίτητο. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Νομίζω το μοναχικό διάβασμα έρχεται όταν έχεις εμπεδώσει την ευχαρίστηση που προκαλεί η αφήγηση, χωρίς να σημαίνει πώς από τη στιγμή που μαθαίνεις να διαβάζεις μόνος σου, σταματά να σε αφορά και η αφήγηση. Θεωρώ πως η τελευταία έχει να κάνει με το νοιάξιμο, με το μοίρασμα και δεν είναι ωραία μόνο στα παιδιά, είναι όμορφο να το βλέπεις να συμβαίνει και σε πολύ μεγαλύτερες ηλικίες: ανάμεσα σε ζευγάρια, σε ηλικιωμένους ανθρώπους που πλέον δεν μπορούν να συγκεντρώσουν το βλέμμα τους σε σελίδες και γράμματα και αφήνονται στη φωνή του αφηγητή τους. Είναι μια παρηγοριά η αφήγηση, μια αγκαλιά, ένα ασφαλές λιμάνι. Όταν αφηγείσαι στον άλλο (είτε παιδί, είτε ενήλικα) είναι σαν να του λες: είμαι εδώ για σένα, για δέκα λεπτά, για μισή ώρα, αλλά μόνο για σένα.

Τι σε παρακίνησε να «τρέξεις» στην Ελλάδα την καμπάνια ενθάρρυνσης της αφήγησης “Διαβάζω Δυνατά 2019”;
Η προσωπική μου εμπειρία ως ακροάτρια όταν ήμουν παιδί, αλλά και η εμπειρία μου ως αφηγήτρια τώρα που είμαι γονιός. Βλέπω όλα αυτά που δίνω στο παιδί μου μέσα από την αφήγηση και λέω δεν μπορεί, δεν είναι δυνατόν να μην βλέπουν πόσο αλλάζει το πρόσωπό τους όταν τους διαβάζεις, όταν αλλάζεις τη φωνή σου, όταν κάνεις θεατρικές κινήσεις. Η αφήγηση είναι για μένα κάτι μαγικό που δεν μπορώ να εξηγήσω με λόγια: μπορώ όμως να απαριθμήσω ένα σορό οφέλη: το λεξιλόγιο, η επαφή με τη λογοτεχνία, η δημιουργία αναφορών, η κριτική σκέψη, το συναισθηματικό δέσιμο.

Σε ποιους απευθύνεται;

Σε γονείς, σε εκπαιδευτικούς, σε θείους, θείες, παππούδες και γιαγιάδες, σε όλους. Δεν θέλει κάποια ιδιαίτερα προσόντα, μόνο λίγο χρόνο και πολλά αγαπημένα βιβλία.

Θέμα της φετινής καμπάνιας είναι «οι δεσμοί». Λέγεται πως οι δεσμοί έχουν διαρρηχθεί σήμερα. Τι λες γι΄αυτό και πως θα μπορούσε η ενθάρρυνση της αφήγησης να τους υφάνει;
Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά, είναι πως δεν υπάρχει χρόνος. Τα πάντα είναι πιεσμένα να χωρέσουν μέσα σε ένα 24ωρο. Εμείς είμαστε πεισμένοι, τα παιδιά είναι πιεσμένα με ένα κάρο εξωσχολικές δραστηριότητες. Το να ζητάς 10 λεπτά την ημέρα είναι εύκολο να το λες, αλλά δύσκολο να το κάνεις, όταν πρέπει να συμπτύξεις ένα εκατομμύριο πράγματα και τελικά να πρέπει να προσθέσεις και αυτό στο πρόγραμμά σου. Και τα 10 αυτά λεπτά είναι ουσιαστικά κομμάτι του προσωπικού χρόνου του γονιού, που υποτίθεται πως θέλει να ξεκουραστεί. Εκεί είναι το κόλπο. Να μπορείς να καταλάβεις ότι αυτά τα 10 λεπτά που θα «χάσεις» από την ξεκούρασή σου, θα το δώσεις για να κερδίσει κάποιος άλλο κάτι: θα κερδίσει δέκα λεπτά μαζί σου, θα ηρεμήσει από την πίεση της ημέρας, θα αποφορτιστεί, θα κάνει κάτι που τον γαληνεύει, θα μιλήσει μαζί σου.

Τι μπορεί να είναι μια καμπάνια ενθάρρυνσης της αφήγησης, δώσε μας ιδέες.

Μπορεί να είναι μια καθημερινή συνήθεια στο σπίτι, δέκα λεπτά αφήγησης στην τάξη, μια ανάγνωση βιβλίου στην τοπική βιβλιοθήκη, μια λίστα με βιβλία που αγαπάμε αναρτημένα στη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου της γειτονιάς μας.

Μπορεί η ανάγνωση να είναι παιχνίδι;

Μα είναι παιχνίδι! Να βρεις το βιβλίο που θες να διαβάσεις, να το ξεφυλλίσεις πριν το διαβάσεις, να ψάξεις τους διαθέσιμους τίτλους, να βρεις μια αναγνωστική πρόκληση να πάρεις μέρος, όπως η δική μας: (http://kokkinialepou.gr/nea-chronia-nea-anagnostiki-proklisi).

—————–
[1] Κόκκινη Aλεπού, online περιοδικό για το παιδικό βιβλίο http://kokkinialepou.gr/
[2] Η Ζωή Κοσκινίδου έχει δημιουργήσει και επιμελείται το διαδικτυακό περιοδικό “Κόκκινη Αλεπού” .Ασχολείται αποκλειστικά με θέματα που αφορούν στο παιδικό βιβλίο. Από το 2018 σχεδίασε και υλοποιεί την καμπάνια ενθάρρυνσης της ανάγνωσης “Διαβάζω Δυνατά”.